Γράφει η: Επιστημονική ομάδα IEK Ιπποκράτειος
Περίπου 1.000 άνθρωποι πεθαίνουν το χρόνο στις ΗΠΑ από ηλεκτροπληξία. Τα ηλεκτρικά εγκαύματα στην ίδια χώρα αντιπροσωπεύουν το 3% των εισαγομένων στα νοσοκομεία εγκαυμάτων. Αν και τα περισσότερα περιστατικά συμβαίνουν σε χώρους εργασίας, η ηλεκτροπληξία είναι υπεύθυνη για το 1/3 των ατυχημάτων, που γίνονται στο οικιακό περιβάλλον.
ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ
Είναι γνωστό πως για να υπάρχει ροή ηλεκτρικού ρεύματος, πρέπει να υπάρχει ένα κλειστό κύκλωμα στα άκρα του οποίου να έχει εφαρμοστεί μια διαφορά δυναμικού (τάση). Η ένταση αυτού του ρεύματος είναι ανάλογη της τάσης και αντίστροφα ανάλογη της αντίστασης του κυκλώματος (νόμος του Ohm). Η κατανόηση αυτού του θεμελιώδους νόμου της Φυσικής είναι απαραίτητη για να καταλάβει κανείς τον τρόπο, με τον οποίο προκαλούνται στον οργανισμό οι βλάβες από το ηλεκτρικό ρεύμα.
Η φύση και η βαρύτητα των ηλεκτρικών κακώσεων εξαρτάται από πολλούς παράγοντες:
α. Η τάση του ηλεκτρικού ρεύματος όσο μεγαλύτερη είναι τόσο σοβαρότερη είναι και η προκαλούμενη βλάβη. Η καλή γείωση των συσκευών την ώρα της ηλεκτροπληξίας ελαττώνει την τάση του ρεύματος που περνά από το ανθρώπινο σώμα.
β. Η φύση του ηλεκτρικού ρεύματος. Το συνεχές ρεύμα είναι λιγότερο επικίνδυνο από το εναλλασσόμενο αλλά προκαλεί βαρύτερα εγκαύματα.
γ. Η αγωγιμότητα των ιστών, που είναι ανάλογη της περιεκτικότητας τους σε νερό. Έτσι, κατά σειρά ελαττούμενης αγωγιμότητας οι ιστοί του οργανισμού κατατάσσονται ως εξής: νεύρα, αίμα, μύες, δέρμα, τένοντες, λίπος, οστά. Όσο μεγαλύτερη είναι η αντίσταση του δέρματος τόσο μεγαλύτερο είναι το προκαλούμενο έγκαυμα. Αντίθετα, όσο μικρότερη είναι η αντίσταση του δέρματος τόσο ευκολότερη είναι η δίοδος του ρεύματος στο σώμα και κατά συνέπεια τόσο μεγαλύτερη και η συστηματική βλάβη. Το βρεγμένο δέρμα έχει πολύ καλύτερη αγωγιμότητα από το ξηρό.
δ. Η οδός που ακολούθησε το ρεύμα κατά τη δίοδο του διά του σώματος. Αν το ρεύμα πέρασε από ζωτικά όργανα, όπως η καρδιά και ο εγκέφαλος, η βλάβη είναι μεγάλη.
ε. Η διάρκεια της επαφής.
Υπάρχουν τρία είδη ηλεκτρικής βλάβης, που μπορεί να προκληθούν στον οργανισμό:
1. Η αληθής ηλεκτρική κάκωση. Το ρεύμα διέρχεται διά του σώματος. Υπάρχει το απανθρακωμένο και εμπιεσμένο τραύμα εισόδου και το τραύμα εξόδου, που μοιάζει σαν να προκλήθηκε από έκρηξη κατά την έξοδο του ρεύματος από τον οργανισμό. Το ρεύμα κατά τη δίοδο του ακολουθεί την πορεία των αιμοφόρων αγγείων, προκαλώντας έτσι καταστροφή των τοιχωμάτων τους και θρομβώσεις. Οι ιστοί είναι εξοιδημένοι και η βλάβη έχει χαρακτήρες θλαστικής κάκωσης.
2. Εγκαύματα από βολταϊκό τόξο. Δημιουργούνται από τη δίοδο του ρεύματος διά της επιφανείας του σώματος. Η θερμοκρασία που αναπτύσσεται φτάνει τους 2.500 °C και τα προκαλούμενα εγκαύματα είναι πολύ βαριά.
3. Εγκαύματα από ανάφλεξη των ρούχων του θύματος από σπινθήρες.
ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ
Το θύμα μιας σοβαρής ηλεκτροπληξίας εμφανίζεται συνήθως κωματώδες, απνοϊκό και σε κατάσταση καταπληξίας (shock), λόγω κοιλιακής μαρμαρυγής ή καρδιακής ανακοπής. Αν επιζήσει, ο ασθενής είναι αποπροσανατολισμένος, επιθετικός και συχνά παρουσιάζει σπασμούς. Συνηθισμένα είναι τα κατάγματα και τα εξαρθρήματα από τις τετανικές συσπάσεις των μυών ή την πτώση του σώματος μετά από την εκτίναξη, που προκαλεί η ηλεκτροπληξία. Για τους ίδιους λόγους δεν είναι σπάνιες και οι κακώσεις του νωτιαίου μυελού, που δεν είναι υποχρεωτικό να συνοδεύονται από κατάγματα των σπονδύλων και γι’ αυτό συχνά παραβλέπονται.
Η κατάσταση των εγκαυμάτων επιδεινώνεται από το μεγάλο οίδημα των υποκείμενων ιστών, που προδιαθέτει σημαντικά και στην ανάπτυξη λοιμώξεων. Αιμορραγίες από κατεστραμμένα αγγεία, οξεία νεφρική ανεπάρκεια, παραλυτικός ειλεός και διαταραχές της κολποκοιλιακής αγωγιμότητας και της αιμάτωσης του μυοκαρδίου επιπλέκουν συχνά την εικόνα της ηλεκτροπληξίας. Η ζωή του θύματος απειλείται για μακρό χρονικό διάστημα από οξεία υποκαλιαιμία, που εμφανίζεται μεταξύ δεύτερης και τέταρτης εβδομάδας μετά το ατύχημα, προκαλεί ανακοπή της αναπνοής και αρρυθμίες.
Απώτερα κατάλοιπα της ηλεκτροπληξίας μπορεί να είναι περιφερικές νευροπάθειες, κινητικές διαταραχές από βλάβη του νωτιαίου μυελού, σπασμοί, κεφαλαλγία και καταρράκτης. Ο τελευταίος μπορεί να εμφανιστεί και 3 χρόνια μετά το ατύχημα.
ΠΡΩΤΕΣ ΒΟΗΘΕΙΕΣ
Η πρώτη και βασικότερη ενέργεια είναι η απομάκρυνση του θύματος από την επαφή του με το ηλεκτρικό ρεύμα. Απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή για να μη εκτεθεί στον κίνδυνο της ηλεκτροπληξίας ο αρωγός. Αυτό εξασφαλίζεται με τη διακοπή της κεντρικής παροχής του ρεύματος και τη χρήση μονωτικών υλικών για τη σύλληψη του ηλεκτροφόρου αγωγού ή του θύματος. Υπενθυμίζεται ότι για να γίνει ηλεκτροπληξία δεν είναι πάντα αναγκαία η άμεση επαφή ηλεκτροφόρο αγωγό. Ένα βρεγμένο αντικείμενο ή μια λίμνη νερού είναι καλοί αγωγοί του ηλεκτρισμού και ένα θύμα, που βρίσκεται σε επαφή με κάτι τέτοιο, αποτελεί συνέχεια του ηλεκτρικού κυκλώματος.
Αν το θύμα δεν αναπνέει, αρχίζουμε αμέσως τεχνητή αναπνοή ή Καρδιοαναπνευστική Αναζωογόνηση (ΚΑΑ), αν απουσιάζει και ο σφυγμός. Η προσπάθεια συνεχίζεται μέχρι να επανέλθει η αυτόματη αναπνοή και η καρδιακή λειτουργία ή μέχρι να εμφανιστεί πτωματική ακαμψία. Η έγκαιρη χορήγηση ικανών ποσοτήτων υγρών ΕΦ είναι ουσιαστική για τη διατήρηση της διούρησης σε ικανοποιητικά επίπεδα και την πρόληψη της οξείας νεφρικής ανεπάρκειας. Η διατομή περιτονίων, όταν κατά τη διάρκια του καθαρισμού των εγκαυμάτων κριθεί απαραίτητη, προλαβαίνει την ίσχαιμη νέκρωση των ιστών, που υπάρχει φόβος να προκληθεί από εκτεταμένο οίδημα. Τέλος, οι απρόβλεπτες εξελίξεις, που παρουσιάζει συχνά η κατάσταση του ηλεκτρόπληκτου ασθενή, επιβάλλουν συνεχή, άμεση και συστηματική του παρακολούθηση.