Γράφει η:  Ευαγγελία Γκιζοπούλου

Όλοι διαπιστώνουμε καθημερινά πως οι συνέπειες της οικονομικής κρίσης τα τελευταία δύο χρόνια στο εισόδημα των πολιτών έστρεψε τους κατοίκους των μεγάλων αστικών κέντρων (και όχι μόνο) σε φθηνότερες επιλογές θέρμανσης με καυσόξυλα που καίγονται στα τζάκια και στις σόμπες.
Η καύση βιομάζας και ξυλείας υπολογίζεται πως συμβάλλει κατά 50-70% στη χειμερινή ατμοσφαιρική ρύπανση αλλά προκαλεί και αξιόλογη ρύπανση στους εσωτερικούς και ανεπαρκώς αεριζόμενους χώρους.

Το φαινόμενο αυτό έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις και λόγω της έκτασης του αλλά και των εκρηκτικών συνεπειών του στην αύξηση των τιμών της αέριας ρύπανσης, προκαλεί το ενδιαφέρον αλλά και την ανησυχία της επιστημονικής κοινότητας, καθώς τα επίπεδα των αιωρουμένων σωματιδίων φαίνεται να συνδέεται με την αύξηση των εισαγωγών στα νοσοκομεία και ειδικότερα του αριθμού των επισκέψεων στα Τμήματα Επειγόντων Περιστατικών (ΤΕΠ). Οι ομάδες υψηλού κινδύνου, (τα παιδιά, οι πάσχοντες από άσθμα, χρόνια βρογχίτιδα, πνευμονικό εμφύσημα ή καρδιολογικά προβλήματα και οι ηλικιωμένοι) είναι ιδιαίτερα ευαίσθητες στην έκθεση σε υψηλές συγκεντρώσεις αιωρουμένων σωματιδίων στην ατμόσφαιρα.
Τα προϊόντα καύσεως της βιομάζας και των ορυκτών καυσίμων σε καυστήρες, τζάκια και σόμπες (παλαιού τύπου ή και πιο σύγχρονες με pellets) φέρνουν στην επικαιρότητα έναν παλιό «κάτοικο» της Αθήνας και των υπόλοιπων αστικών κέντρων της χώρας: το νέφος αιθαλομίχλης, ιδιαίτερα όταν επικρατούν κλιματικές συνθήκες (δηλαδή άπνοια και υγρασία) που ευνοούν τη δημιουργία του. Σημειώνεται ότι ένα παραδοσιακό τζάκι εκλύει στην ατμόσφαιρα 30 φορές περισσότερα αιωρούμενα σωματίδια από ό,τι ένας καλά συντηρημένος καυστήρας πολυκατοικίας με 25 διαμερίσματα.

Τελευταίες μετρήσεις ατμοσφαιρικής ρύπανσης σε περιοχές του λεκανοπέδιου της Αττικής αλλά και περιοχές της Θεσσαλονίκης έδειξαν μεγάλη αύξηση κατά τη χειμερινή περίοδο των αιωρουμένων σωματιδίων και ιδιαίτερα των σωματιδίων με διάμετρο μικρότερη από 10μ και μικρότερα των 2μ (τα λεγόμενα ΡΜ-10 και ΡΜ-2).Τα σωματίδια αυτά λόγω του μεγέθους τους καθίστανται εισπνεύσιμα και προκαλούν μεγαλύτερη επιβάρυνση στους πνεύμονες.

Σοβαρές Βλάβες
Είναι γνωστό ότι το αναπνευστικό σύστημα του ανθρώπου εκτίθεται σε πλήθος αιωρουμένων στον αέρα σωματιδίων, η εισπνοή των οποίων είναι δυνητικά επιβλαβής για το τραχειοβρογχικό δέντρο και τους πνεύμονες. Η επιφάνεια της αναπνευστικής μεμβράνης, που έχει τις ίδιες διαστάσεις με ένα γήπεδο τένις, έρχεται καθημερινά σε επαφή με όγκο αέρα και περιεχόμενων σε αυτόν συστατικών ικανό να γεμίσει μία πισίνα μέσων διαστάσεων!!

Η ατμοσφαιρική ρύπανση αποτελεί σοβαρό παράγοντα εμφάνισης αναπνευστικών προβλημάτων ή επιδείνωσης προϋπαρχόντων προβλημάτων όπως το βρογχικό άσθμα και η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια αλλά και να προκαλέσει νευρολογικά συμπτώματα (πονοκεφάλους, ζάλη, αίσθημα κόπωσης) καθώς και προβλήματα ανάπτυξης και αναπαραγωγής στους ευαίσθητους πληθυσμούς όπως είναι τα παιδιά, οι έγκυες γυναίκες.

Τα αιωρούμενα σωματίδια εναποτίθενται κυρίως στις κυψελίδες των πνευμόνων και με την πάροδο του χρόνου επιφέρουν σοβαρές βλάβες στην υγεία των ανθρώπων. Η συνεχής έκθεση στα αιωρούμενα σωματίδια συμβάλλει στη δημιουργία χρόνιων αναπνευστικών παθήσεων και μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου.

Η επικινδυνότητα των εισπνεόμενων ουσιών εξαρτάται:
α) από τις φυσικές ιδιότητες τους (όσο πιο μικρά είναι τα αιωρούμενα σωματίδια τόσο πιο επικίνδυνα είναι), όσο και
β) από τις χημικές τους ιδιότητες (όζον, οξείδια του αζώτου, διοξείδιο του θείου, μονοξείδιο του άνθρακα), καθώς προκαλούν βήχα, ξηρότητα στο λαιμό, πόνο στο στήθος, φλεγμονή στους βρόγχους, ευπάθεια στις λοιμώξεις ή παρεμποδίζουν την οξυγόνωση των ιστών.
Βεβαίως η πυκνότητά τους στον αναπνεόμενο αέρα αλλά και η κατάσταση της υγείας του ατόμου που εκτίθεται (κάπνισμα, σωματότυπος, ηλικία, ανοσολογική κατάσταση) είναι καθοριστικά. Υγιή άτομα εκτεθειμένα σε ψηλά επίπεδα μονοξειδίου του άνθρακα μπορεί να υποστούν προσωρινή μείωση της πνευματικής τους διαύγειας καθώς και της όρασης τους.

Από την ιστορία της Ευρώπης ανασύρουμε το παράδειγμα του Λονδίνου τον Δεκέμβριο του 1952, όταν αιθαλομίχλη κάλυψε για πέντε ολόκληρες ημέρες το Λονδίνο. Λόγω του κρύου και των έντονων χιονοπτώσεων, οι Λονδρέζοι έκαιγαν μεγάλες ποσότητες ξύλων και τεράστιες ποσότητες καπνού εκλύονταν στην ατμόσφαιρα. Οι μετεωρολογικές συνθήκες των ημερών του Δεκεμβρίου 1952 (αντικυκλώνας) οδήγησαν αέριες μάζες προς το έδαφος, με συνέπεια την παγίδευση του ζεστού καπνού, μικρο σωματιδίων και ρύπων από τις βιομηχανίες.

Εξαιτίας του φαινομένου υπολογίζεται ότι βρήκαν το θάνατο 4.000 άτομα, γεγονός που οδήγησε την βρετανική κυβέρνηση στην απαγόρευση λειτουργίας τζακιών μέσα στην πόλη. Θεσπίστηκε μία σειρά νόμων για την προστασία του περιβάλλοντος που απαγόρευσε στους κατοίκους αστικών περιοχών να καίνε ξύλα στα τζάκια των σπιτιών τους.

Απλές Οδηγίες
Φυσικά η ιστορία αυτή ανήκει στο παρελθόν και βέβαια οι κλιματικές συνθήκες στη χώρα μας έχουν μεγάλη διαφορά από του Λονδίνου της βιομηχανικής επανάστασης. Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε την ποικιλομορφία της χώρας μας, καθώς σε περιοχές της βόρειας, κυρίως, Ελλάδας οι συνθήκες είναι ιδιαίτερα επιβαρυντικές.

Ας ακολουθήσουμε λοιπόν τις παρακάτω απλές οδηγίες προφύλαξης καθώς και συγκεκριμένες οδηγίες χρήσης αστικών τζακιών, που εξέδωσε το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων, για να αποφύγουμε προβλήματα όπως αυτά που εκτέθηκαν παραπάνω:
1. Σε κάθε περίπτωση που χρησιμοποιείτε το τζάκι είναι απαραίτητο να αφήνετε ένα παράθυρο μισάνοιχτο, για να ανανεώνεται ο αέρας.
2. Απαγορεύεται αυστηρά η καύση βαμμένων (ιδιαίτερα με λαδομπογιές) ή βερνικωμένων ξύλων, πλαστικών ή κομματιών επίπλων.
3. Απαγορεύεται η χρήση χημικών προσαναμμάτων. Προτιμάτε φυσικά προσανάμματα. Επίσης η χρήση εμποτισμένης ξυλείας με χημικά που αποσκοπούν στην αργή καύση πρέπει να αποφεύγονται.
4. Στη φάση του ανάμματος της φωτιάς, μη χρησιμοποιείτε εύφλεκτα υγρά, διότι οι ατμοί τους προκαλούν μικρο εκρήξεις και διευκολύνουν τη μετάδοση της φωτιάς σε γειτονικά εύφλεκτα υλικά (υφάσματα, κουρτίνες κλπ). Προτιμάτε χαρτί ή παραδοσιακή δάδα.
5. Μην τοποθετείτε χαλιά ή κουρτίνες κοντά σε ξυλόσομπα, καθώς, λόγω υπερθέρμανσης υπάρχει κίνδυνος ανάφλεξης. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στην τοποθέτηση των σωλήνων αερισμού (μπουριά) ώστε να μην έρχονται σε επαφή με ξύλινες ή εύφλεκτες επιφάνειες.
6. Καθαρίζετε τακτικά τα μπουριά και τις καμινάδες από την πίσσα και τις στάχτες, διότι τα υπολείμματα καύσης σε υψηλές συγκεντρώσεις είναι δυνατό να πυρακτωθούν και να αναφλεγούν.
7. Εκπαιδεύστε τα παιδιά στους παραπάνω κινδύνους προς αποφυγήν εγκαυμάτων ή τραυματισμών.
8. Για να σβήστε τη φωτιά, κλείστε την παροχή του αέρα, ασφαλίστε το πορτάκι ή βάλτε τα προστατευτικά καλύμματα και απομακρύνετε προσεκτικά κάρβουνα και στάχτες με τη χρήση κατάλληλου εξαρτήματος.

Με φροντίδα και σύνεση μπορούμε να απολαμβάνουμε τη θαλπωρή και τη συντροφιά της φωτιάς και να ενισχύσουμε τη θέρμανση των κατοικιών με οικονομικούς και ασφαλείς τρόπους, αξιοποιώντας ενεργειακά τζάκια ή μεγάλες σόμπες με pellets (συσσωματώματα ξύλου), φροντίζοντας όμως να μην επιβαρύνουμε κατά το δυνατό την ατμοσφαιρική αλλά και την εσωτερική ρύπανση και να μην εκθέτουμε εαυτούς και αλλήλους σε όλους τους κινδύνους που αναφέρθηκαν.