Γράφει o:  Γεώργιος Γκουμάς

Πηγή: Το άρθρο εχει δημοσιευτει στο περιοδικο του Ελληνικού Ιδρύματος Καρδιολογιας

«Στους ρυθμούς της καρδιάς»

Το κάπνισμα αποτελεί έναν από τους κύριους παράγοντες κινδύνου για την πρόκληση στεφανιαίας νόσου. Είναι υπεύθυνο περίπου για το 1/3 του συνόλου των θανάτων από τη νόσο, ενώ το ποσοστό αυτό αυξάνεται ακόμη περισσότερο σε νεαρότερες ηλικίες: για παράδειγμα στις ηλικίες κάτω των 65 ετών ευθύνεται για το 45% των θανάτων στους άνδρες και το 41% στις γυναίκες. Επιπλέον, αν λάβουμε υπόψη τις ολέθριες συνέπειες του καπνού συνολικά στο καρδιαγγειακό, το αναπνευστικό και τα άλλα συστήματα του ανθρωπίνου οργανισμού, αλλά και την εξάρτηση την οποία προκαλεί λόγω της νικοτίνης, μπορούμε να πούμε ότι το κάπνισμα είναι ίσως ο βλαπτικότερος ψυχοδραστικός παράγοντας για την ανθρώπινη υγεία.

Οι θεραπείες αντικατάστασης της νικοτίνης μειώνουν την ένταση των συμπτωμάτων στέρησης από τη διακοπή του τσιγάρου και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να βοηθήσουν τον καπνιστή που είναι αποφασισμένος να το κόψει: η πιθανότητα επιτυχούς διακοπής μπορεί να μη φτάνει τα ποσοστά διακοπής με φαρμακευτικές ουσίες όπως είναι η βαρενικλίνη, μπορεί όμως μέχρι και να διπλασιαστεί με τη βοήθειά τους. Υπάρχουν πολλές επιλογές τέτοιων σκευασμάτων που περιέχουν νικοτίνη: τσίχλες, ρινικά sprays, παστίλιες, διαδερμικά επιθέματα, υπογλώσσια δισκία και συσκευές εισπνοής. Όλα αυτά τα σκευάσματα έχουν δοκιμαστεί σε τυχαιοποιημένες κλινικές μελέτες με πολύ καλά αποτελέσματα ενώ ταυτόχρονα έχει τεκμηριωθεί και η ασφαλής χορήγησή τους σε καπνιστές που προσπαθούν να διακόψουν το κάπνισμα. Για αυτούς τους δυο λόγους άλλωστε, τα παραπάνω σκευάσματα έχουν εγκριθεί και κυκλοφορούν σε πολλές χώρες. Στις παραπάνω εγκεκριμένες συσκευές δεν περιλαμβάνεται το ηλεκτρονικό τσιγάρο.

Το ηλεκτρονικό τσιγάρο είναι μια ηλεκτρονική συσκευή εισπνοής νικοτίνης ή και ουσιών που δεν περιέχουν νικοτίνη. Διαφημίζεται συχνά ως ένα μέσο διακοπής του καπνίσματος και αυτό γίνεται για δυο λόγους: πρώτον, διότι η παροχή νικοτίνης με την εισπνοή ανακουφίζει άμεσα τον καπνιστή από τα βασανιστικά συμπτώματα της έλλειψης και της σωματικής εξάρτησης και δεύτερον, διότι η ρουτίνα χρήσης του ηλεκτρονικού τσιγάρου μοιάζει πολύ με αυτή του κανονικού τσιγάρου χάρη στην απελευθέρωση ορατού ατμού αλλά και στην παρουσία μιας λυχνίας στο μπροστινό τμήμα η οποία παράγει κόκκινο φως και μοιάζει με την καύτρα ενός κανονικού αναμμένου τσιγάρου. Με αυτόν τον τρόπο αντιμετωπίζεται και το πρόβλημα της ψυχολογικής εξάρτησης του καπνιστή από τη συνολική διαδικασία του καπνίσματος. Το πρόβλημα είναι ότι κανένα ηλεκτρονικό τσιγάρο δεν έχει δοκιμαστεί σε μεγάλες τυχαιοποιημένες κλινικές μελέτες ώστε να αποδειχθεί η αποτελεσματικότητά του ως μέσο διακοπής του καπνίσματος, και ακόμη περισσότερο η ασφάλειά του η οποία και δε θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη.

Αντίθετα, υπάρχουν κάποιες μικρές μελέτες, ακόμα και από τον Ελληνικό χώρο, που δείχνουν ότι η χρήση του ηλεκτρονικού τσιγάρου επιδεινώνει άμεσα τις δοκιμασίες λειτουργικότητας των πνευμόνων με τρόπο αντίστοιχο με το συμβατικό τσιγάρο. Επίσης θα πρέπει να αναφερθούν και οι συχνές παρενέργειες του ηλεκτρονικού τσιγάρου με 1 στους 3 χρήστες να παραπονιούνται για ξερόβηχα και πόνο στο φάρυγγα ενώ σπανιότερα αναφέρονται ερεθισμός του στόματος, ναυτία, ζάλη και κεφαλαγίες.

Τα πιθανά προβλήματα από τη χρήση του ηλεκτρονικού τσιγάρου είναι πολλά. Αρχικά, θα πρέπει να αναφερθεί ότι οι περισσότερες από αυτές τις συσκευές κατασκευάζονται σε εργοστάσια αμφιβόλου ποιότητας στη Κίνα και διακινούνται στις Ευρωπαϊκές χώρες από μικρές εταιρείες με περιορισμένες δυνατότητες ελέγχου της ποιότητας. Το αποτέλεσμα είναι να παρουσιάζονται πολλά τεχνικά προβλήματα με συσκευές που παρουσιάζουν διαρροές ή απελευθερώνουν ξαφνικά πολύ μεγάλες και δυνητικά επικίνδυνες ποσότητες νικοτίνης. Επίσης, έχει διαπιστωθεί ότι κάποια ηλεκτρονικά τσιγάρα που διαφημίζονταν ως μη περιέχοντα νικοτίνη, στην πραγματικότητα περιείχαν μικρές αλλά ικανά εθιστικές ποσότητες της συγκεκριμένης ουσίας. Το ηλεκτρονικό τσιγάρο δεν προϋποθέτει καύση καπνού και άρα παραγωγή των αντίστοιχων δεκάδων βλαβερών ουσιών όπως είναι για παράδειγμα η πίσσα και το μονοξείδιο του αζώτου. Το γεγονός αυτό είναι αληθινό, όμως αυτό που συχνά παραβλέπεται είναι ότι στο περιεχόμενο υγρό υπάρχουν αρωματικές ουσίες και άλλα χημικά πρόσθετα όπως η προπυλενογλυκόλη, η φυτική γλυκερίνη, νιτροσαμίνες, ακεταλδεϋδη και υδράργυρος κάποιες από τις οποίες μπορεί να είναι τοξικές και δυνητικά καρκινογόνες. Αυτός άλλωστε είναι και ο λόγος για τον οποίο είναι απαραίτητο να υποβληθούν τα ηλεκτρονικά τσιγάρα σε κλινικές μελέτες προκειμένου να αποδειχθεί η ασφάλειά τους.

Οι κλινικές μελέτες είναι απαραίτητες στην περίπτωση που οι εταιρείες που διακινούν τα ηλεκτρονικά τσιγάρα αποφασίσουν ότι επιθυμούν την προώθησή τους ως βοηθήματα-υποκατάστατα νικοτίνης με σκοπό τη βοήθεια στον καπνιστή που βρίσκεται στη διαδικασία διακοπής του καπνίσματος. Όμως αυτό είναι άλλο ένα πρόβλημα: ότι οι εταιρείες αυτές δεν έχουν ή μάλλον αποφεύγουν να αποφασίσουν για το πως θα κυκλοφορεί το προϊόν τους. Στην πρώτη περίπτωση που αναφέρεται παραπάνω, χρειάζονται οι κλινικές μελέτες ασφάλειας και αποτελεσματικότητας όπως και για όλα τα φαρμακευτικά σκευάσματα, όπως άλλωστε έχει γίνει και για τα υποκατάστατα νικοτίνης τύπου τσίχλας ή αυτοκόλλητου διαδερμικής χορήγησης. Αν όμως αποφασιστεί ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα είναι απλώς άλλο ένα προϊόν καπνού δε χρειάζονται κλινικές μελέτες, θα πρέπει όμως να επιβληθεί η φορολόγηση που προβλέπεται για όλα τα προϊόντα αυτής της κατηγορίας. Επί του παρόντος, κι ενώ διανύουμε τη χρυσή εποχή του ηλεκτρονικού τσιγάρου στην Ελλάδα με καταστήματα εμπορίας να ανοίγουν καθημερινά σε όλες τις περιοχές, οι εταιρείες που το παράγουν και το εμπορεύονται έχουν και την πίτα ολόκληρη και το σκύλο χορτάτο! Από τη μια μεριά δεν αναγκάζονται να επενδύσουν τεράστια χρηματικά ποσά στις απαραίτητες κλινικές μελέτες και από την αλλη τα προϊόντα τους ξεφεύγουν από τη βαριά φορολογία των προϊόντων καπνού διατηρώντας τιμές χαμηλές κι ιδιαίτερα ελκυστικές.

Δε πρέπει σε καμία περίπτωση να ξεχνάμε το σημαντικό ρόλο που παίζουν στον τομέα της διάδοσης της συνήθειας του καπνίσματος οι μεγάλες καπνοβιομηχανίες. Υπάρχουν σημαντικές ενδείξεις ότι η βιομηχανία του καπνού βρίσκεται και πίσω από τη διάδοση του ηλεκτρονικού τσιγάρου. Η απαγόρευση του καπνίσματος σε δημόσιους χώρους αποτελεί σημαντικό όπλο για τη μείωση του αριθμού των καπνιστών αφού έχει αποδειχθεί ότι μεγάλος αριθμός προσώπων διακόπτει το κάπνισμα διότι δυσκολεύεται, όταν εργάζεται αλλά κι όταν έχει ελεύθερο χρόνο, να βρεί μέρη όπου επιτρέπεται το κάπνισμα. Το ηλεκτρονικό τσιγάρο όμως εξουδετερώνει αυτό το όπλο αφού οι καπνιστές έχουν αυτή την εναλλακτική λύση στους χώρους όπου ισχύει η απαγόρευση του καπνίσματος και συνεχίζουν να καπνίζουν κανονικά εκεί όπου το κάπνισμα επιτρέπεται. Η λύση βέβαια είναι να απαγορευτεί η δυνατότητα χρήσης του ηλεκτρονικού τσιγάρου στους χώρους όπου απαγορεύεται και το κάπνισμα.

Τέλος, πρέπει να αναφερθεί κι ενας σημαντικός κίνδυνος που προέρχεται από το ηλεκτρονικό τσιγάρο κι αφορά τα παιδιά μας. Οι συσκευές αυτές παρέχονται συχνά με άρωμα σοκολάτας ή φρούτων αλλά και με έντονα χρώματα που παραπέμπουν σε ελκυστικά παιχνίδια. Όμως παίζοντας με αυτά, στο σχολείο ή στους χώρους όπου το παιδί μας περνάει τον ελεύθερο χρόνο του, υπάρχει ο κίνδυνος να αναπτυχθεί εξάρτηση από τη νικοτίνη που στη συνέχεια άμεσα ή λίγα χρόνια αργότερα θα οδηγήσει και στο κάπνισμα κανονικών τσιγάρων.

Συμπερασματικά, και μέχρι τα επόμενα χρόνια οπότε και θα έχουμε στη διάθεσή μας περισσότερα στοιχεία για το ηλεκτρονικό τσιγάρο, θα μπορούσαμε να πούμε ότι καλά θα ήταν να αποφεύγεται η χρήση του από καπνιστές που προσπαθούν να διακόψουν το κάπνισμα, ενώ και η Ελληνική Πολιτεία θα πρέπει να λάβει άμεσα μέτρα για τον περιορισμό της διάθεσης κι εμπορίας του.