Οι καπνιστές επιθυμούν να σταματήσουν το κάπνισμα

Πηγή: Το άρθρο εχει δημοσιευτει στο περιοδικο του Ελληνικού Ιδρύματος Καρδιολογιας

«Στους ρυθμούς της καρδιάς»

Η χώρα μας έχει το θλιβερό προνόμιο να κατέχει την πρώτη θέση σε ποσοστό καπνιστών σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ειδικά στις πιο παραγωγικές ηλικίες από 18 έως 52 έτη τα ποσοστά των καπνιστών ξεπερνούν το 60% στους άνδρες και το 40% στις γυναίκες. Επιπλέον, οι Έλληνες κατέχουν την πρώτη θέση και στον αριθμό τσιγάρων ανά καπνιστή, με αριθμούς που μπορεί να είναι ακόμη και τετραπλάσιοι συγκρινόμενοι με άλλες χώρες όπως για παράδειγμα η Νορβηγία. Με δεδομένες τις ολέθριες συνέπειες που έχει το κάπνισμα στην υγεία μας, εύκολα καταλαβαίνει κανείς το τεράστιο πρόβλημα που αντιμετωπίζει μια χώρα όταν η πλειοψηφία του πληθυσμού της πολλαπλασιάζει, καπνίζοντας, την πιθανότητα που έχει να νοσήσει και να πεθάνει από έμφραγμα, εγκεφαλικό, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και καρκίνο!

Εύκολα αναρωτιέται κανείς αν όλοι αυτοί οι Έλληνες και Ελληνίδες που είναι εξαρτημένοι από το τσιγάρο είναι ευτυχισμένοι. Αν νοιώθουν καλά με την παρέα αυτού του «φίλου» ή «συντρόφου», όπως πολλοί τον περιγράφουν, παρά το γεγονός ότι πληρώνουν πολύ ακριβό το τίμημα για αυτόν: ξοδεύουν ένα σωρό χρήματα για να τον έχουν, θυσιάζουν καλούς φίλους που τους αποφεύγουν γιατί τους ενοχλεί ο καπνός του τσιγάρου τους, μυρίζουν τα ρούχα τους και η αναπνοή τους, δε μπορούν να ανέβουν ένα ανήφορο χωρίς να λαχανιάσουν, δε μπορούν να γυμναστούν, βήχουν με τις ώρες μετά το πρωινό ξύπνημα και δεν μπορούν να γευτούν το φαγητό όπως οι μη καπνιστές. Η απάντηση είναι αυτή που οι περισσότεροι περιμέναμε: Οι 4 στους 5 καπνιστές δηλώνουν ότι δεν θα άρχιζαν ποτέ το κάπνισμα αν μπορούσαν να γυρίσουν το χρόνο πίσω και να ξαναζήσουν τη ζωή τους από την αρχή. Αυτό άλλωστε εξηγεί και τα υψηλά ποσοστά των καπνιστών που προσπαθούν να κόψουν το κάπνισμα και φτάνουν το 60% τα τελευταία 5 χρόνια. Λίγοι είναι οι πραγματικά αμετανόητοι καπνιστές, αυτοί που δεν τους περνάει καθόλου από το μυαλό η σκέψη να κόψουν το κάπνισμα ακόμη κι όταν έχουν ήδη υποστεί ένα έμφραγμα ή ένα εγκεφαλικό ή ήδη πάσχουν από ένα σοβαρό σχετιζόμενο με τον καπνό καρκίνο!

Γιατί όμως είναι τόσο δύσκολο να κόψει κάποιος το κάπνισμα και γιατί, από όλους αυτούς που προσπαθούν να το κόψουν μόνοι τους χωρίς ειδική βοήθεια, η πλειοψηφία δεν τα καταφέρνει; Μόνο το 3-5% των καπνιστών που αποφασίζουν να διακόψουν αυτή την κακή συνήθεια χωρίς την καθοδήγηση, ψυχολογική και φαρμακευτική υποστήριξη ενός ειδικού ιατρείου πετυχαίνουν το στόχο τους. Ο λόγος είναι η ισχυρή σωματική εξάρτηση από τη νικοτίνη αλλά και η ισχυρότατη ψυχολογική εξάρτηση από τη συνολική «ιεροτελεστία» του καπνίσματος. Ο εθισμός στη νικοτίνη είναι πραγματικός εθισμός σε ναρκωτική ουσία. Η νικοτίνη από τους πνεύμονες εισέρχεται στην κυκλοφορία του αίματος φτάνοντας πολύ γρήγορα στον εγκέφαλο. Εκεί διεγείρει τους υποδοχείς της νικοτίνης και οδηγεί στην παραγωγή ντοπαμίνης η οποία με τη σειρά της προκαλεί αισθήματα ευχαρίστησης και ανταμοιβής. Όσο περνάει χρόνος από το τελευταίο τσιγάρο και ανάλογα με το βαθμό εξάρτησης, ο καπνιστής νοιώθει την έλλειψη της νικοτίνης και της ντοπαμίνης που έχει συνηθίσει, και «λαχταράει» να ξαναπάρει «τη δόση του». Έτσι, η ηρεμία που νοιώθει όταν καπνίσει και πάλι δεν είναι τίποτα άλλο παρά ο κατευνασμός του συνδρόμου στέρησης που έχει αναπτυχθεί! Στη πραγματικότητα το τσιγάρο δεν προσφέρει ηρεμία, το αντίθετο μάλλον. Η εξάρτηση από τη νικοτίνη διαρκεί περίπου 4 εβδομάδες κατά τη διάρκεια των οποίων ο καπνιστής που προσπαθεί να το κόψει εμφανίζει ευερεθιστότητα, απογοήτευση, θυμό, άγχος, νευρικότητα και ανυπομονησία, δυσφορία και καταθλιπτική διάθεση καθως και διαταραχές του ύπνου.

Μετά τις 4 πρώτες εβδομάδες από τη διακοπή του καπνίσματος τα συμπτώματα της στέρησης υποχωρούν, παραμένει όμως η πολύ ισχυρή ψυχολογική εξάρτηση που ενισχύεται από όλα εκείνα τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά ερεθίσματα που έχουν συνδεθεί με το κάπνισμα: τα διαλείμματα στην εργασία, ένα ωραίο γεύμα ή δείπνο, ο καφές ή ένα ποτό με ένα φίλο. Οι μη καπνιστές δεν το καταλαβαίνουν, αλλά αυτοί που καπνίζουν έχουν συνήθως οργανώσει όλη τη ζωή τους με επίκεντρο το τσιγάρο. Έχουν πάντα στο μυαλό τους το επόμενο τσιγάρο που θα ανάψουν, φροντίζουν πάντα να έχουν προμηθευτεί αρκετά για να μη ξεμείνουν, προτιμούν να πηγαίνουν σε μέρη που το κάπνισμα δεν απαγορεύεται ή τουλάχιστον όπου θα υπάρχει πρόβλεψη τμήματος καπνιστών. Όταν λοιπόν έρθει η στιγμή που θα δοκιμάσουν να το κόψουν δεν αρκεί να ξεπεράσουν τη σωματική εξάρτηση από τη νικοτίνη αλλά θα πρέπει να είναι έτοιμοι να αλλάξουν δραστικά ολόκληρη τη ζωή τους κι αυτό είναι το πιο δύσκολο! Για όλους αυτούς τους λόγους οι περισσότεροι καπνιστές εμφανίζουν υποτροπή εντός των πρώτων 8 ημερών. Η προσπάθεια διακοπής του καπνίσματος απαιτεί μακροχρόνια κλινική παρέμβαση όπως άλλωστε και όλες οι εθιστικές διαταραχές, ενώ η υποτροπή είναι συνήθης και οφείλεται στη φύση του εθισμού, και όχι στην αποτυχία του ίδιου του καπνιστή.

Ένας σημαντικός λόγος για τον οποίο ένας καπνιστής δεν παίρνει εύκολα την απόφαση να σταματήσει το κάπνισμα είναι το άγχος που του δημιουργείται στην ιδέα ότι πρέπει να αποφασίσει να κόψει το κάπνισμα για πάντα. Έχοντας κάνει το τσιγάρο αναπόσπαστο μέρος της ζωής του και μέρος όλων σχεδόν των καθημερινών του δραστηριοτήτων, τρομάζει στην ιδέα ότι θα πρέπει ξαφνικά όλα αυτά να αλλάξουν και ότι αυτές οι αλλαγές θα είναι μόνιμες. Το γεγονός αυτό μπορεί να μη γίνεται εύκολα αντιληπτό από ένα μη καπνιστή, όμως πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη από τον επαγγελματία υγείας που αναλαμβάνει να υποστηρίξει ψυχολογικά και συμβουλευτικά τον καπνιστή που βρίσκεται στη διαδικασία της διακοπής. Έτσι, για το αρχικό διάστημα της προσπάθειας του η διακοπή του καπνίσματος θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως μια προσωρινή αλλαγή της ζωής του, ένα πείραμα, μια δοκιμή. Όσο περνούν οι μέρες και η σωματική εξάρτηση υποχωρεί, μέσα από μια διαδικασία ενίσχυσης των ευεργετικών αποτελεσμάτων της διακοπής του καπνίσματος, ο καπνιστής θα εξοικειωθεί σιγά σιγά με την προοπτική της μόνιμης διακοπής και στο τέλος θα την καλωσορίσει με ανακούφιση και χαρά!

Η διακοπή του καπνίσματος δεν είναι εύκολη υπόθεση, όταν όμως επιτευχθεί είναι το πιο ωραίο και πολύτιμο δώρο που μπορεί ένας καπνιστής να κάνει στον εαυτό του! Ίσως το πιο δύσκολο σημείο σε αυτή τη διαδικασία είναι η λήψη της απόφασης έναρξης της προσπάθειας διακοπής. Η απόφαση αυτή δεν πρέπει να παίρνεται επιπόλαια αφού ο καπνιστής θα πρέπει να είναι αποφασισμένος να διαθέσει όλη τη ψυχική του δύναμη προκειμένου να πετύχει το στόχο του. Θα πρέπει όμως όλοι οι καπνιστές που αποφασίζουν να προσπαθήσουν να διακόψουν το κάπνισμα να γνωρίζουν ότι δεν είναι και ούτε πρέπει να είναι μόνοι τους. Στο τηλέφωνο 1535 μπορεί κάθε πολίτης να αναζητήσει πληροφορίες για τα ιατρεία διακοπής καπνίσματος στα δημόσια νοσοκομεία.

Τα ιατρεία αυτά είναι επανδρωμένα με πνευμονολόγους, καρδιολόγους, ψυχολόγους και διαιτολόγους που μπορεί να προσφέρουν σημαντική βοήθεια μέσω ειδικής ψυχολογικής, συμβουλευτικής και φαρμακευτικής υποστήριξης. Επιπλέον, στο διαδίκτυο υπάρχουν ειδικές ψηφιακές πλατφόρμες όπως είναι για παράδειγμα το icoach, βασικό εργαλείο της καμπάνιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τίτλο «Αν το σταματήσεις, δε σε σταματάει τίποτε» που επίσης μπορεί να αποδειχτεί πολύτιμος αρωγός στην προσπάθεια των καπνιστών να απαλλαγούν από το τσιγάρο.