Eπιμέλεια: Ευγένιος Γκράουρ
Ο βλαισός μέγας δάκτυλος, κοινώς γνωστός και ως κότσι, είναι από τις πιο συχνές ανατομικές παραμορφώσεις του ποδιού, εντοπίζεται κυρίως στις γυναίκες και είναι η προς τα έξω παρεκτόπιση του μεγάλου δακτύλου, δηλαδή προς τα άλλα δάκτυλα. Παράλληλα αυτό συνοδεύεται και από μία αύξηση της γωνίας που σχηματίζεται ανάμεσα από το 1ο και 2ο μετατάρσιο και την δημιουργία «εξόστωσης» στην έσω πλευρά του ποδιού στο ύψος της 1ης μεταταρσοφαλαγγικής άρθρωσης (πριν από τον μέγα δάκτυλο).
Με το πέρασμα του χρόνου εκεί δημιουργείται κάλος, που με την σειρά του έρχεται σε επαφή με το παπούτσι και αρχίζει ερυθρότητα ή και φλεγμονή και κατά συνέπεια πόνος.
Η αιτία της πάθησης
Όπως μας εμημερώνει ο Dr. Παναγιώτης Σ. Σαλονικίδης, Χειρουργός Ορθοπεδικός στο Metropolitan Hospital: Δεν είναι ακριβώς γνωστή η αιτία της δημιουργίας αυτής της πάθησης, φαίνεται όμως ότι κυρίως οφείλεται στην κληρονομικότητα και επιδεινώνεται από την χρήση μη κατάλληλων παπουτσιών (στενά παπούτσια στα δάκτυλα, σκληρά δέρματα και ψηλά τακούνια). Πολλοί πιστεύουν ότι η αιτία είναι κυρίως το κακό παπούτσι, όμως αυτό είναι σε πλήρη αντίθεση με το γεγονός ότι η πάθηση αυτή παρατηρείται συχνά και σε αφρικανικές χώρες εκεί πού οι άνθρωποι περπατούν χωρίς υπόδημα ή εν δεν κάνουν χρήση τακουνιών κ.λπ.
Αλλες αιτίες είναι και οι δευτεροπαθείς, όπως το βλαισό πόδι στην πτέρνα, ο ραιβός αστράγαλος, ή αυτοάνοσες και εκφυλιστικές παθήσεις που προκαλούν αλλοιώσεις στην κατασκευή του ποδιού.
Πως το κότσι επηρεάζει το σώμα
Η παθολογική αυτή κατάσταση του μεγάλου δακτύλου, επηρεάζει στην συνέχεια και άλλες μελλοντικές παραμορφώσεις και εξαρτήματα στα δάκτυλα μέχρι και στην εμφάνιση σφυροδακτυλίας.
Επίσης ο βλαισός μέγας δάκτυλος λόγω της προς τα έξω παρεκτόπισης του και βραχυπρόθεσμα αλλά και μακροπρόθεσμα, επηρεάζει την όλη συμπεριφορά του μυοσκελετικού συστήματος λόγω και του πρηνισμού που επακολουθεί, επηρεάζοντας έτσι αλλαγή στον άξονα της βαρύτητας με αποτέλεσμα ακόμη και την «υπερλόρδωση» της οσφυικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης.
Μεταταρσαλγία
Γνωστή και ως πτώση μεταταρσίων, η μεταταρσαλγία χαρακτηρίζεται από πόνο στο πρόσθιο μέρος του πέλματος (κάτω επιφάνεια του ποδιού) ακριβώς λίγο πίσω από τα δάκτυλα, και μπορεί να αφορά ή το κεντρικό μέρος ή την 1η «ακτίνα» (έσω) ή την 5η ακτίνα (έξω).
Η αιτία της πτώσης μεταταρσίων
Συνήθως η αιτία είναι ενβιομηχανικής προέλευσης (κακή φόρτιση του ποδιού λόγω κακών παπουτσιών) που αλλάζει η φυσιολογική φόρτιση του ποδιού, ή να οφείλεται σε ανατομική ανωμαλία όπως μακρύτερα μετατάρσια, ή σε τοπικές φλεγμονώδης παθήσεις, ή τέλος σε παθήσεις των νεύρων (όπως το νευρίνωμα του Morton).
Λόγω της έντονης πίεσης με την βάδιση, στην περιοχή των κεφαλών των μεταταρσίων εμφανίζεται με την πάροδο του χρόνου και κεράτωση (κάλος) σε όσες κεφαλές πάσχουν από «πτώση». Προσβάλλει πιo πολύ τις γυναίκες λόγω και της χρήσης παπουτσιών με τακούνι που έτσι επιδεινώνουν την πιo κάθετη φόρτιση των κεφαλών των μετατασίων.
Στους άντρες εμφανίζεται πιo σπάνια αλλά αυτό είναι πιo σοβαρό γιατί υποκρύπτουν πιo σοβαρούς προδιαθεσικούς παράγοντες, όπως η βλαισσοπλατυποδία κ.α.
Η αντιμετώπιση της μεταταρσαλγίας
Όσον αφορά την αντιμετώπιση της μεταταρσαλγίας, μπορεί σε μεγάλο ποσοστό να αντιμετωπισθεί συντηρητικά με χρήση ειδικών αλλά σωστά κατασκευασμένων πελμάτων, έτσι που να παραταθεί ακόμη και για χρόνια η πιθανότητα χειρουργικής αντιμετώπισης. Στις περιπτώσεις που η συντηρητική αγωγή δεν είναι ικανή να αντιμετωπίσει ικανοποιητικά το πρόβλημα, τότε η αντιμετώπιση είναι χειρουργική με διαδερμική οστεοτομία των κεφαλών των μεταταρσίων ακολουθώντας την PBS.
Σφυροδακτυλία (Hammer toe)
Η σφυροδακτυλία ή “hammer toe” είναι η πάθηση ενός ή περισσοτέρων δακτύλων που χαρακτηρίζεται από το γεγονός ότι η πρώτη άρθρωση είναι σε κάμψη σχηματίζοντας οξεία γωνία όπως φαίνεται στην εικόνα. Η βασική (1η) φάλαγγα του δακτύλου είναι σε ραχιαία έκταση ενώ η μεσαία φάλαγγα (2η) είναι σε πελματιαία κάμψη. Συνήθως υπάρχει σχηματισμός κάλου πάνω στην άρθρωση λόγω επαφής-τριβής με το παπούτσι. Επίσης αυτή η υπερκεράτωση λόγω τριβής με το παπούτσι, δημιουργεί ερυθρότητα, τοπική φλεγμονή και πόνο.
Η αιτία της σφυροδακυλίας
Συνήθως οφείλεται σε δυσλειτουργία της λειτουργικής ισορροπίας μεταξύ τενόντων και μυών λόγω κατασκευαστικής αλλαγής της δομής του ποδιού που επέρχεται με τον χρόνο. Συνήθεις «ύποπτοι» αυτής της παθολογίας είναι στενά παπούτσια, μακρύς δάκτυλος, κάποιος τραυματισμός και η κληρονομικότητας.
Τα συμπτώματα της σφυροδακτυλίας
Οσον αφορά τα συμπτώματα, κυρίως είναι ο πόνος, ο σχηματισμός κάλου, μία τοπική φλεγμονή του δέρματος, καυσαλγία και τοπική ακόμη εξέλκωση του δέρματος.
Συχνά αυτή η παθολογία συνυπάρχει με τον βλαισό μέγα δάκτυλο. Η θεραπεία αυτών των παραμορφώσεων είναι μόνον χειρουργική και το Metropolitan Hospital με την χρήση της PBS μπορεί και προσφέρει την ιδανικότερη των λύσεων με όλα τα πλεονεκτήματα της διαδερμικής τεχνικής.
Το ραιβό 5ο μετατάρσιο (5th metatarsus varus)
Το ραιβό 5ο μετατάρσιο είναι η προς τα έξω και ραχιαία απόκλιση της κεφαλής του 5ου μεταταρσίου. Είναι αιτιολογίας συγγενούς και συνήθως συνδεδεμένη με βράχυνση του βραχέως εκτείνοντα τον 5ο δάκτυλο. Συνήθως συνυπάρχει με υπεξάρθρημα ή εξάρθρημα της 5ης μεταταρσοφαλαγγικής άρθρωσης με υπερέκταση και ραιβότητα της βασικής φάλαγγας του 5ου δακτύλου με συνοδό «πάχυνση» του αρθρικού θύλακα και του αντίστοιχου έσω πλαγίου συνδέσμου. Συχνά παρατηρείται και «βράχυνση» του εκτείνοτος τον 5ο δάκτυλο με αποτέλεσμα την ραχιαία κάμψη του δακτύλου και έτσι γίνεται ακόμη πιο δύσκολη η ανάταξη του εξαρθρήματος.
Η εμφάνιση του «διευκολύνεται» από ψηλό τακούνι, στενό παπούτσι, ενώ στην αιτιολογία υπάρχει και ποσοστό που οφείλεται σε κληρονομικότητα, σε ρευματολογική νόσο, σε νευρολογική ή σε άλλη παθολογική παραμόρφωση του ποδιού, οπότε σε αυτήν την περίπτωση θα είναι δευτεροπαθής νόσος.
Η θεραπεία για το ραιβό 5ο μετατάρσιο
Η θεραπεία για το ραιβό 5ο μετατάρσιο είναι μόνον χειρουργική και πραγματοποιείται με την διαδερμική χειρουργική (PBS) και με αποκατάσταση των βλαβών (οστεοτομία κεφαλής 5ου μεταταρσίου, καψουλοπλαστική, τενόλυση κ.λπ.)
Άλλες παθήσεις των δακτύλων
- Γαμψοδακτυλία (Claw toe): H Γαμψοδακτυλία είναι η πάθηση που χαρακτηρίζεται από σύγκαμψη αμφοτέρων των φαλαγγοφαλαγγικών αρθρώσεων με ραχιαία κάμψη της μεταταρσοφαλαγγικής. H Γαμψοδακτυλία συχνά συναντάται σε άτομα με πλατυποδία λόγω δυσλειτουργίας των καμπτήρων και των εκτεινόντων μυών. Η αιτιολογία μπορεί να είναι είτε κληρονομική είτε επίκτητος. Η Γαμψοδακτυλία αντιμετωπίζεται επίσης με τη διαδερμική τεχνική PBS.
- Πληκτροδακτυλία (Mallet toe): Η Πληκτροδακτυλία είναι η κάμψη της τελικής μόνο φαλαγγοφαλαγγικής άρθρωσης ενώ οι προηγούμενες αρθρώσεις είναι φυσιολογικές. Η Πληκτροδακτυλία αντιμετωπίζεται και αυτή με τη διαδερμική τεχνική PBS.
- Κλινοδακτυλία (Deviated toe): Η Κλινοδακτυλία είναι η πάθηση κατά την οποία υπάρχει απόκλιση προς τα έσω (ραιβότητα) ή προς τα έξω (βλαισότητα) κάποιου ή κάποιων εκ των δακτύλων του ποδιού. Η Κλινοδακτυλία αντιμετωπίζεται επίσης με τη διαδερμική τεχνική PBS.
Τι ειναι η τεχνική PBS
Ο Χειρουργός Ορθοπεδικός Dr. Παναγιώτης Σ. Σαλονικίδης, αντιμετωπίζει τις παθήσεις του άκρου ποδός στο Metropolitan Hospital, χρησιμοποιώντας την τεχνική PBS (Physiological and Human Approach). Το αρκτικόλεξο P.B.S. είναι τα αρχικά από την Percutaneous Bianchi’s System (στα Ελληνικά διαδερμικό σύστημα Bianchi).
Η προσοχή του γιατρού σύμφωνα και με το πνεύμα της PBS είναι στο πώς ο ασθενής θα ενημερώνεται σωστά από το πρώτο μέχρι το τελευταίο στάδιο της θεραπείας του, ξεκινώντας από την πρώτη επαφή με τον γιατρό, είτε επιλεγεί η συντηρητική είτε η χειρουργική λύση, για να υπάρξει ένα αποτέλεσμα που θα είναι το καλύτερο δυνατόν για τον ασθενή.
Οι εξετάσεις που ο ασθενής πρέπει να κάνει προκειμένου να εξεταστεί από τον γιατρό, είναι απλή ακτινογραφία του πάσχοντος ποδιού σε προσθοπίσθια λήψη και σε πλάγια, ενώ σπανίως μπορεί να ζητηθεί μια ακτινογραφία κατά Guntz ή μια αξονική σε πολύ ειδικές και σπάνιες περιπτώσεις.
Σε επίπεδο χειρουργείου με την τεχνική αυτή χρησιμοποιεί πολύ μικρά και ελάχιστα εργαλεία, με τα οποία, μέσω πολύ μικρών τομών (2 χιλιοστών περίπου) όπου χρειάζεται, ο χειρουργός μπορεί να επεμβαίνει με ακρίβεια μέσω της χρήσης ακτινοσκόπησης. Μέσω αυτών των εργαλείων (ειδικές μικρές χειρουργικές λάμες, μικρές φρέζες κ.λπ.) εκτελεί με ακρίβεια διορθώσεις στις δομές του ποδιού, με κατάγματα, τενοτομές και θυλακοπλαστικές προκειμένου να επιτευχθεί το αποτέλεσμα.
Η μεγάλη καινοτομία της τεχνικής αυτής, είναι η κατάργηση της άποψης ότι κάθε κάταγμα χρειάζεται ακινητοποίηση για να μπορέσει να πωρωθεί. Ετσι αφήνει ελεύθερα τα κατάγματα που δημιουργεί στα οστά ούτως ώστε η πώρωση του κατάγματος να επέλθει όπως πραγματικά η φόρτιση σε κάθε πόδι χρειάζεται και όχι εκεί που οι παλιά τεχνική ήθελε τον γιατρό να ορίζει πού «πρέπει». Ο ασθενής μετεγχειρητικά, μετά από την ειδική επίδεση που γίνεται στο Metropolitan, εξέρχεται με ένα ειδικό παπούτσι και βαδίζει.
Τα πλεονεκτήματα της τεχνικής PBS
- Περιοχική αναισθησία (τοπική) και έτσι ο ασθενής δεν υποβάλλεται σε γενική αναισθησία με αποτέλεσμα να εξέρχεται από την κλινική την ίδια ημέρα 1-2 ώρες μετάτην επέμβαση.
- Καμία χρήση υλικών οστεοσύνθεσης και έτσι δεν χρειάζεται νέα επέμβαση για αφαίρεση υλικών ούτε υπάρχουν οι κίνδυνοι από επιπλοκές που οφείλονται σε υλικά όπως η χαλάρωση αυτών.
- Μικρός χειρουργικός χρόνος (10-25 λεπτά) σε αντίθεση με τις κλασικές μεθόδους που απαιτούν περίπου 1 ώρα χειρουργικού χρόνου.
- Αμεση φόρτιση μετά το χειρουργείο, με βάδιση η οποία είναι και απαραίτητη για τη σωστή αποκατάσταση της βάδισης και της πώρωσης των καταγμάτων.
- Μεγάλος περιορισμός μετεγχειρητικού πόνου (απλά αναλγητικά Depon ή Panadol). Σημειώνεται ότι το 1/3 περίπου των ασθενών δεν χρησιμοποιούν κανένα αναλγητικό.
- Δεν χρειάζονται οι συχνές αλλαγές τραυμάτων όπως στις παλαιότερες μεθόδους. Γίνεται μία μόνο αλλαγή στις 20 περίπου ημέρες και μία επανεξέτασηστις 40 περίπου ημέρες με μετεγχειρητική ακτινογραφία.
