Γράφει o: Μιχάλης Κυριακίδης
Η «ανακάλυψη» της μεσογειακής δίαιτας τοποθετείται στις αρχές του 1960 όταν ερευνητές (Keys και συνεργάτες) διαπίστωσαν την εντυπωσιακά χαμηλή συχνότητα, τα χρόνια εκείνα, της στεφανιαίας νόσου στις Μεσογειακές χώρες, σε σύγκριση με τη συχνότητα εμφάνισης της στεφανιαίας νόσου σε πληθυσμούς της Βόρειας Ευρώπης.
Σε έρευνες που έγιναν σε ομάδες πληθυσμών σε 7 χώρες, βρέθηκε ότι ο αριθμός των θανάτων από νοσήματα της καρδιάς των αγγείων και από καρκίνους, ήταν 10 φορές μικρότερος στις Μεσογειακέςκοινωνίες (Ελλάδα και Ιταλία) από τις κοινωνίες χωρών της Βόρειας Ευρώπης.
Η δημοσίευση των αποτελεσμάτων της μελέτης των διατροφικών συνηθειών των 7 χωρών (The Seven Countries’ Study), έδωσε αφορμή για πολλαπλές νέες διατροφικές κλινικές μελέτες που απέδειξαν τη σημαντική επίδραση της δίαιτας στην υγεία ενός πληθυσμού. Τα στοιχεία των ερευνών τονίζουν ότι η ποσότητα κι η ποιότητα του διαιτολογίου είναι καθοριστικός παράγοντας για την κατάσταση της υγείας.
Δίαιτες κακής ποιότητας ευνοούν την ανάπτυξη νοσηρών καταστάσεων, όπως η παχυσαρκία, η δυσλιπιδαιμία, η υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης, η στεφανιαία νόσος, τα νεοπλασματικά νοσήματα και τα νευροεκφυλιστικά νοσήματα (Alzheimer, άνοια).
Είναι σημαντικό να τονισθεί ότι η Μεσογειακή Δίαιτα δεν είναι συγκεκριμένη δίαιτα, αλλά μία συλλογή διατροφικών συνηθειών που ακολουθούνταν παραδοσιακά από τους πληθυσμούς των χωρών γύρω από τη Μεσόγειο θάλασσα.
Θα μπορούσε να περιγραφεί ως ένα διαιτητικό πρότυπο, που χαρακτηρίζεται από υψηλή κατανάλωση ελαιολάδου, λαχανικών, όσπριων, τροφών από δημητριακά ολικής αλέσεως, φρούτων και ξηρών καρπών. Η πρόσληψη κορεσμένων (ζωϊκών) λιπών είναι σχετικά χαμηλή, μέτρια η κατανάλωση ψαριών και το κρασί που καταναλώνεται στην διάρκεια των γευμάτων είναι η κύρια πηγή αλκοόλ.
Η μεσογειακή δίαιτα δεν πρέπει να θεωρηθεί ως ένα διαιτητικό πρότυπο, αλλά ως σύνολο μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης ενός τρόπου ζωής στον οποίον η τροφή αντιπροσωπεύει μόνο ένα από τα σχετικά πολιτισμικά συστατικά, μαζί με τα κοινωνικά πιστεύω, την παράδοση και την αίσθηση της απόλαυσης που σχετίζεται με την προετοιμασία και την πρόσληψη της τροφής. Η πολυπλοκότητα αυτή εξηγεί, γιατί είναι δύσκολο να αναπτυχθεί ο γενικός ορισμός ενός τέτοιου διαιτητικού προτύπου.
Για δεκαετίες, κλινικές μελέτες έχουν προσπαθήσει να εκτιμήσουν τη σημασία των μεμονωμένων διαιτητικών συστατικών της Μεσογειακής Δίαιτας.
Υπάρχουν αρκετά στοιχεία που υποδεικνύουν ότι η αυξημένη κατανάλωση συγκεκριμένων τροφών, όπως τα φρούτα και τα λαχανικά, τα ψάρια και τα δημητριακά ολικής αλέσεως, είναι ιδιαιτέρως ωφέλιμα για την υγεία. Γι’ αυτό, κι η ιδέα ότι ένα διαιτητικό πρότυπο που περιλαμβάνει αρκετές ποσότητες από τις συγκεκριμένες ομάδες τροφίμων μπορεί να συμβάλει στη μείωση των ασθενειών, κι ότι η δίαιτα που θα προκύψει θα είναι ωφέλιμη για την υγεία. Όμως, μια τέτοια αφαιρετική προσέγγιση είναι περιορισμένης αξίας, όχι μόνο γιατί τα συστατικά οποιασδήποτε δίαιτας συμμετέχουν σε πλήθος συνεργικών και ανταγωνιστικών αλληλεπιδράσεων, αλλά και γιατί οι άνθρωποι τρώνε γενικά σύνθετες και όχι μεμονωμένες τροφές. Επιπλέον, η αποτυχία του ενός μόνο διατροφικού συμπληρώματος σε διαιτολόγια, τονίζει ότι Μεσογειακή Δίαιτα είναι το γενικότερο διατροφικό πρότυπο, κι όχι συγκεκριμένα τρόφιμα, που έχει ωφέλιμες επιδράσεις στην πρόληψη ασθενειών.
Έτσι, οι ερευνητικές προσεγγίσεις στον τομέα αυτό, εστιάζονται τελευταία στην αξιολόγηση του Μεσογειακού διατροφικού ποιοτικού προτύπου κι όχι στην αξιολόγηση μεμονωμένων θρεπτικών συστατικών.
Από το 1995 και εντεύθεν υπάρχουν πολλές κλινικές μελέτες που αποδεικνύουν την ωφέλιμη σχέση μεταξύ του διατροφικού προτύπου της μεσογειακής δίαιτας και της καλής υγείας. Τα οφέλη περιλαμβάνουν μια χαμηλότερη θνησιμότητα απ’ όλες τις αιτίες σε έναν ηλικιωμένο πληθυσμό.
Απώλεια βάρους, μείωση των δεικτών φλεγμονής και της πηκτικότητας του αίματος, βελτίωση της σύνθεσης των λιπιδίων του αίματος (μείωση της κακής χοληστερόλης και αύξηση της καλής), μείωση της αρτηριακής πίεσης και μείωση του διαβήτη, δηλαδή, μείωση των πιο σημαντικών παραγόντων κινδύνου για παθήσεις του καρδιαγγειακού συστήματος, μείωση των νεοπλασιών (καρκίνου) και επιβράδυνση της εμφάνισης της νόσου του Parkinson, της νόσου του Alzheimer και της άνοιας.
Τα οφέλη του προτύπου της μεσογειακής δίαιτας δεν περιορίζονται μόνο στη μείωση των ασθενειών. Συμβάλλουν κυρίως στην καλύτερη ποιότητα ζωής και αυξάνουν το προσδόκιμο όριο της ζωής. Δυστυχώς, όμως, παρά την παγκόσμια προσπάθεια για την προώθηση του προτύπου της Μεσογειακής Δίαιτας, έχει συμβεί το αντίθετο τα τελευταία χρόνια: μια σταδιακή εγκατάλειψη των συνηθειών του Μεσογειακού Διαιτητικού Προτύπου, και – οποία ειρωνεία – από τους κατοίκους της Μεσογείου, ιδιαίτερα από τα νεότερα άτομα. Παραδοσιακές επιλογές τροφών αλλάζουν εξαιτίας της προοδευτικής παγκοσμιοποίησης της παροχής τροφίμων και της απώλειας της παραδοσιακής διατροφικής κουλτούρας.
Οι αλλαγές στη διατροφική συμπεριφορά είναι θεμελιώδεις στη συνεισφορά στη μεγάλη αύξηση της παχυσαρκίας ανάμεσα σε μερικές Μεσογειακές χώρες, όπως η Ελλάδα.
