Γράφει o: Στυλιανός Ίβρος
Ισχυρούς πόνους περιόδου έχουν βιώσει λίγο πολύ όλοι, είτε στο στενό κύκλο τους είτε στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Είναι κάτι φυσιολογικό; Πρέπει να πονάμε κατά την περίοδο; Κατά μέσο όρο περνάνε 7 χρόνια μέχρι να τεθεί η σωστή διάγνωση. Οι περισσότεροι και περισσότερες θεωρούν ότι οι πόνοι περιόδου είναι κάτι φυσιολογικό και θα πρέπει να υπομένετε. Ο λόγος γι αυτή τη δυσμηνόρροια είναι η ενδομητρίωση.
Τι είναι ενδομητρίωση;
Υπάρχουν πολλές θεωρίες για το πως δημιουργείται ενδομητρίωση. Μία θεωρία λέει ότι κατά την διάρκεια της περιόδου κυλάει λίγο αίμα από τη μήτρα μέσω των σαλπίγγων στην κοιλιακή κοιλότητα. Αυτή είναι όμως μία διαδικασία η οποία συμβαίνει στις 9 από τις 10 γυναίκες. Αυτή η διαδικασία δεν συμβαίνει μόνο κατά την διάρκεια της περιόδου, αλλά έχει παρατηρηθεί και σε άλλες φάσεις του κύκλου.
1η ) Λίγο πριν την ωορρηξία δημιουργείται μία κίνηση από την ενδομητρική κοιλότητα προς τις σάλπιγγες. Έτσι καταλήγουν ενδομητρικά κύτταρα και σπερπατοζωάρια στην ενδοκοιλιακή κοιλότητα.
2η ) Μια άλλη θεωρία ισχυρίζεται ότι ενδομητρίωση δημιουργείται απευθείας σε ορισμένα κύτταρα τα οποία κατά την εμβρυογένεση παίρνουν αυτή την έκτοπη θέση.
3η ) Άλλη θεωρία υποστηρίζει ότι οι αλλαγές αυτές οφείλονται στο αμυντικό σύστημα της γυναίκας. Σ’ αυτό το σημείο πρέπει να γνωρίζουμε επίσης ότι ίσως ο γενετικός παράγοντας παίζει ένα σημαντικό ρολό. Σε ορισμένες οικογένειες το φαινόμενο της ενδομητρίωσης είναι διαδεδομένο. Καμιά όμως από τις θεωρίες δεν μπορεί να εξηγήσει επακριβώς τις αίτιες της ενδομητρίωσης.
Υπάρχουν παράγοντες που επηρεάζουν την δημιουργία της ενδομητρίωσης;
Ένας βασικός παράγοντας για την δημιουργία της ενδομητρίωσης είναι ο αριθμός των εμμήνων ρήσεων που έχει μια γυναίκα στη ζωή της. Γυναίκες με έναν μικρό κύκλο σε σύγκριση με γυναίκες με ένα μεγαλύτερο κύκλο, έχουν κατά την διάρκεια της ζωής τους πιο πολλές ημέρες έμμηνου ρήσεως. Εξαιτίας αυτού του γεγονότος διπλασιάζεται και το ρίσκο για τη δημιουργία της ενδομητρίωσης. Επίσης υψηλότερο ρίσκο έχουν οι γυναίκες οι οποίες είχαν πολύ νωρίς την 1η τους περίοδο. Ας μην ξεχνάμε και τις κοινωνικές αλλαγές που έχουν συμβεί τις τελευταίες δεκαετίες οι οποίες βοηθούν στη δημιουργία της ενδομητρίωσης . Το χρονικό διάστημα ανάμεσα στην 1η περίοδο και στην τελευταία στη ζωή μιας γυναίκας έχει μεγαλώσει. Οι γυναίκες αποκτούν τα παιδιά τους όλο και σε μεγαλύτερη ηλικία και θηλάζουν όλο και λιγότερο. Όλοι αυτοί είναι λόγοι για τους οποίους μια γυναίκα έχει περισσότερες ήμερες έμμηνου ρήσεως απ’ ότι είχε πριν από 100 χρόνια. Τι ακριβώς συμβαίνει όμως με αυτές τις εστίες της ενδομητρίωσης; Ενδομητρικά κύτταρα τα οποία ‘ χάνουν τον δρόμο τους ‘ κατευθύνονται προς την ενδοκοιλιακή κοιλότητα και αυτές οι εστίες ενδομητρίωσης υπόκεινται στον ορμονολογικό άξονα και αλλάζουν μορφή κατά την διάρκεια της έμμηνου ρήσεως. Αυτό σημαίνει ότι έρχεται στην ενδοκοιλιακή κοιλότητα ένα είδος περιόδου. Το λίγο αίμα που μαζεύεται εκεί δεν μπορεί να φύγει από το σημείο και αναγκάζεται να απορροφηθεί από την ίδια την κοιλιακή κοιλότητα. Αυτή όμως η μικρή επαναλαμβανόμενη συγκέντρωση αίματος δημιουργεί έναν ερεθισμό και ένα είδος λοίμωξης. Αυτό οδηγεί σε βάθος χρόνου σε συμφύσεις και αλλαγές σε αυτές τις εστίες οι οποίες δεν είναι πια αναστρέψιμες. Αυτή η συγκέντρωση του αίματος μέσα σε ένα όργανο π.χ. στις ωοθήκες και δημιουργεί κύστες οι οποίες είναι γεμάτες με παλιό καφετί αίμα το οποίο μοιάζει σαν σοκολάτα.
Συμπτωματολογία
Δεν παρουσιάζει κάθε ασθενής με ενδομητρίωση συμπτώματα, μόνο το 60-70% παρουσιάζουν. Τα περισσότερα συμπτώματα είναι πόνοι στην ελάσσονα πυελό συνήθως κατά το δεύτερο μέρος του κύκλου.
περιοδικά επαναλαμβανόμενοι πόνοι στην οσφυϊκή χώρα
πόνοι κατά την περίοδο
πόνοι κατά την επαφή
πόνοι κατά την ούρηση
διαταραχές της έμμηνου ρήσεως.
Πόνοι κατά την διάρκεια της έμμηνου ρήσεως οι οποίοι μειώνονται ή μετά εξαφανίζονται. Αυτοί οι πόνοι φτάνουν στο μέγιστο τους σημείο μία με τρεις μέρες πριν ξεκινήσει η έμμηνος ρύση. Φυσικά μια ενδομητρίωση η οποία έχει δημιουργήσει αλλοιώσεις στις ωοθήκες και στις σάλπιγγες όπως και συμφύσεις είναι ένας σοβαρός λόγος για την μη αποκτήσει παιδιού. Σ’ αυτή την περίπτωση πρέπει να γίνεται ένας προσεκτικός χειρουργικός χειρισμός.
Πώς γίνεται όμως η διάγνωση;
Επί υποψίας ενδομητρίωσης ο θεράπων ιατρός πρέπει να παίρνει ένα πλήρες ιστορικό και να γίνεται γυναικολογική εξέταση και ενδοκολπικός υπέρηχος έσω γεννητικών όργανων. Όταν έχουμε μικρές εστίες ενδομητρίωσης τότε είναι δύσκολο να ψηλαφηθούν όπως και να φανούν σε έναν υπέρηχο. Σε περίπτωση που έχουμε κάποιες αλλοιώσεις στις σάλπιγγες τότε το υπέρηχο μπορεί να αποφέρει μια μεγάλη υπηρεσία. Την τελική όμως διάγνωση μπορούμε να την βγάλουμε μόνο με μια λαπαροσκόπηση. Σε αυτή την περίπτωση γίνεται σε γενική νάρκωση μια πάρα πολύ μικρή τομή στον ομφαλό. Τοποθετείται ένα μικρό λαπαροσκόπιο στην ενδοκοιλιακή κοιλότητα και έτσι μπορούμε να διαγνώσουμε και ταυτόχρονα να θεραπεύσουμε.
Θεραπεία
Τη θεραπεία θα πρέπει ο ιατρός να την συζητήσει με την ασθενή και να την εξατομικεύσει. Μπορούμε να έχουμε ή χειρουργικό χειρισμό ή θεραπευτική αγωγή ή ορμονοθεραπεία ή μια συνδυαστική θεραπεία.
Θεραπευτική Αγωγή: Στην θεραπευτική αγωγή μπορούμε να δώσουμε κάποια παυσίπονη αγωγή η οποία μειώνει πολύ τα ενοχλητικά συμπτώματα αλλά δεν δίνει μια οριστική λύση στο πρόβλημα μας.
Ορμονοθεραπεία: Σκοπός αυτής της θεραπείας είναι να μειώσουμε την παραγωγή οιστρογόνων από τις ωοθήκες π.χ. με προγεστερόνη ή με GnRH ανάλογα.
Χειρουργικός χειρισμός: σε μια βαρεία μορφή ενδομητρίωσης πρέπει να γίνεται ολική αφαίρεση των εστιών. Σε ελαφριά ενδομητρίωση αρκεί η εξάχνωση ή καυτηριασμός των εστιών αυτών.
Τέλος ανάλογα με το στάδιο της ενδομητρίωσης ίσως θα πρέπει να συνδυαστεί το χειρουργείο με ορμονοθεραπεία προκειμένου να έχουμε το θεμιτό αποτέλεσμα.
