Γράφει o: Παναγιώτης Χαλβατσιώτης
Η συμμετοχή σε αθλητικές δραστηριότητες βελτιώνει την υγεία, την ψυχική διάθεση και την κοινωνικότητα ενός ατόμου και υπάρχουν πλέον αναρίθμητα παραδείγματα αθλητών με τύπου 1 σακχαρώδη που έχουν διακριθεί για τις επιδόσεις τους ή έχουν καταλάβει τις πρώτες θέσεις ακόμα και σε ολυμπιακούς αγώνες σε ένα μεγάλο φάσμα αθλητικών δραστηριοτήτων. Η υποστήριξη που χρειάζονται τα άτομα με διαβήτη που διεκδικούν τον τίτλο του πρωταθλητή διαφέρει από την συνήθη ιατρική φροντίδα. Οι συστάσεις πρέπει να είναι αποτελεσματικές και να καλύπτουν την περίοδο προετοιμασίες αλλά και το έντονο έργο κατά τη διάρκεια των αγώνων. Θα πρέπει να προσαρμόζονται στους εκάστοτε στόχους του αθλητή, τις ιδιαιτερότητες του αθλήματος, και να διασφαλίζεται η υγεία του αθλητή κατά τις φάσεις του έντονου ανταγωνισμού.
Στον πρωταθλητισμό το πρόγραμμα των ασκήσεων και όλη η προετοιμασία του αθλητή αποφασίζεται και τροποποιείται από τον προπονητή. Ο θεράπων ιατρός οφείλει να συλλέξει το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες για την επίδραση των συγκεκριμένων αθλητικών τεχνικών στον μεταβολισμό αλλά και να ενημερωθεί από δημοσιευμένες εμπειρίες από την παρακολούθηση και φροντίδα διαβητικών αθλητών στα ίδια ή παρόμοια αθλήματα. Αυτό θεωρείται απαραίτητο για να είναι δυνατή αφενός μεν η ασφαλής προσαρμογή των διαιτητικών συστάσεων και οι τροποποιήσεις των ινσουλινικών δοσολογικών σχημάτων και αφετέρου να υποστηριχθεί ο αθλητής για να κατακτήσει τους στόχους του όσο υψηλοί και να είναι. Συχνά παρατηρείται τα παιδιά και οι έφηβοι με διαβήτη να συμμετέχουν πολύ πιο ενεργά από τους συμμαθητές τους σε αγωνιστικές σχολικές δραστηριότητες γιατί αντιμετωπίζουν τον ανταγωνισμό στον αθλητισμό μια προσωπική πρόκληση ώστε να αποδείξουν στον εαυτό τους αλλά και στο περιβάλλον ότι δεν υπολείπονται ικανοτήτων και προσαρμοστικότητας σε αυξημένες μεταβολικές απαιτήσεις. Η οικογένεια θα πρέπει να υποστηρίξει την θέληση των παιδιών με διαβήτη να αθλούνται επειδή η συμμετοχή από μόνη της προσφέρει σημαντικά οφέλη τόσο για την σωματική υγεία όσο και για την ψυχική ισορροπία. Η συμμετοχή ανταμείβει με τον ενθουσιασμό, την πειθαρχία στον προγραμματισμό, την βελτίωση της εμφάνισης, το ομαδικό πνεύμα, την ανάπτυξη των σχέσεων φιλίας και εμπιστοσύνης, την ικανοποίηση από την απόκτηση επιδεξιοτήτων και την χαρά από την κατάκτηση των στόχων.
Προφυλάξεις
I. Οι αθλητές με διαβήτη που αγωνίζονται στα αθλήματα της πάλης, της άρσης βαρών και του boxing για την μείωση του σωματικού τους βάρους συχνά παραλείπουν την ινσουλινοθεραπεία, πράγμα που όμως υιοθετούν για την αύξηση της μυϊκής τους μάζας μη διαβητικοί συναθλητές τους στα ίδια αθλήματα. Για τον έλεγχο του βάρους δεν θα πρέπει να λαμβάνουν διουρητικά και υπακτικά φάρμακα που σε συνδυασμό με την υποθεραπεία του μεταβολικού τους συνδρόμου μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη διαβητικού κώματος.
II. Οι διατροφικές απαιτήσεις σε πρωταθλητισμό θα πρέπει πάντα να εξατομικεύονται έχοντας σαν άξονα τις παρακάτω προτεινόμενες συστάσεις από το American College of Sports Medicine:
⎯ Η ημερήσια πρόσληψη υδατανθράκων να κυμαίνεται σε 6-10 g/Kg σωματικού βάρους που θα εξατομικεύεται με βάση το είδος του αθλήματος, την έντασης της προπόνησης, το φύλο και τις περιβαλλοντικές συνθήκες
⎯ Η ημερήσια πρόσληψη πρωτεϊνών να κυμαίνεται σε 1,2-1,4 g/Kg σωματικού βάρους για αθλήματα αντοχής με σκοπό τη διατήρηση της μυϊκής μάζας και 1,6-1,7 g/Kg σωματικού βάρους για την αύξηση της μυϊκής μάζας σε αθλήματα αναερόβιου μεταβολισμού (βάρη, πάλη κλπ)
⎯ Η ημερήσια πρόσληψη λιπών να κυμαίνεται σε 20-25% των προσλαμβανόμενων θερμίδων που κατά βάση θα είναι ακόρεστης μορφής. Δεν θα πρέπει να αποκλείονται της διατροφής από τον αθλητή γιατί προσφέρουν ενέργεια, τις λιποδιαλυτές βιταμίνες και τα απαραίτητα λιπαρά οξέα για τις μεταβολικές λειτουργίες του οργανισμού και η ημερήσια πρόσληψη προτείνεται να κυμαίνεται σε 5-10 g/Kg σωματικού βάρους που θα εξατομικεύεται.
⎯ Οι συνολικές ημερήσιες ανάγκες να καλύπτονται στα επίπεδα των 37-41 kcal/kg σωματικού βάρους για αθλήματα αντοχής και 44-50 g/Kg σωματικού βάρους ή και περισσότερο, σε αθλήματα αναερόβιου μεταβολισμού (βάρη, πάλη κλπ)
⎯ Το ημερήσιο διαιτολόγιο θα περιέχει 55-60% υδατάνθρακες, 12-18% πρωτεΐνες και 25-30% λίπη. Συνιστάται η αποφυγή κυκλικά επαναλαμβανόμενων δημοφιλών διαιτητικών σχημάτων (Atkins, South Beach, Pritikin Zone) επειδή μπορεί να οδηγήσουν σε ανάπτυξη κετοξέωσης.
⎯ Η παράλληλη πρόσληψη διατροφικών συμπληρωμάτων πρέπει να αποφεύγεται, επειδή μπορεί το πρωτεϊνικό φορτίο να αυξηθεί υπέρμετρα και δυνητικά να επιβαρύνει την νεφρική λειτουργία της οποίας η έκπτωσή στον διαβήτη αποτελεί μια από τις χρόνιες επιπλοκές.
ΙΙΙ. Τα αναβολικά στεροειδή είναι συνθετικά παράγωγα της τεστοστερόνης. Αν και είναι απαγορευμένες ουσίες στον αθλητισμό εντούτοις η χρήση τους είναι αρκετά διαδεδομένη. Μελέτες έχουν δείξει ότι η χρήση τους βοηθά σε πολύ μικρό μόνο ποσοστό στην βελτίωση της φυσικής κατάστασης, στην αύξηση της μυϊκής μάζας και στην απόδοση στην άσκηση. Επειδή όμως τα αναβολικά προκαλούν την ανάπτυξη καρδιαγγειακής νόσου, υπέρτασης, ηπατικής ανεπάρκειας, ορμονικές διαταραχές, διαταραχές λιπιδίων (αύξηση επιπέδων LDL, με παράλληλη μείωση των HDL λιποπρωτεϊνών) και διαταραχές συμπεριφοράς θα πρέπει να αποφεύγεται η λήψη τους.
IV. Ο αρχικός, πριν την ένταξη στις αθλητικές δραστηριότητας, αλλά και ο περιοδικός ιατρικός έλεγχος θα πρέπει να είναι ενδελεχής και να ακολουθεί τις γενικές συστάσεις που αναφέρονται για τον τύπου 1 διαβήτη.
V. Ο αθλητής με τύπου 1 διαβήτη για να αποφύγει τον κίνδυνο ανάπτυξης υπογλυκαιμικού επεισοδίου ή κετοξέωσης θα πρέπει να παίρνει τις προφυλάξεις που αναφέρονται για τον τύπου 1 διαβήτη.
VI. Τα επίπεδα σακχάρου θα πρέπει να κυμαίνονται από 150-250 mg/dl κατά την διάρκεια της συμμετοχής του αθλητή στον αγώνα. Συνιστάται η μείωση της ινσουλινικής δόσης κατά 20-50% κατά την έναρξη της επιπόνου προετοιμασίας του αθλητή. Θα πρέπει να μη χρησιμοποιείται ως ενέσιμη περιοχή εκείνη που οι υποκείμενοι μύες υπερδραστηριοπούνται, όπως για παράδειγμα ο μηρός σε αθλητές δρόμων. Η χορήγηση της τελευταίας δόσης ινσουλίνης θα πρέπει να γίνεται τουλάχιστον 1 ώρα πριν την έναρξη της άσκησης, διότι η υπεραιμία κατά την αυξημένη φυσική δραστηριότητα επιταχύνει την απορρόφηση της ινσουλίνης από τον υποδόριο ιστό.
VII. Συνιστάται η λήψη μικρογεύματος 1-3 ώρες πριν τον αγώνα που στη σύστασή του θα περιέχονται 15 γραμμάρια υδατάνθρακες για κάθε 30 λεπτά του εκτιμώμενης διάρκειας μιας μέτριας διάρκειας άσκησης.
Συστάσεις
Ο σχεδιασμός της στρατηγικής για την αντιμετώπιση του τύπου 1 διαβήτη σε συνθήκες πρωταθλητισμού θα πρέπει να υπολογίσει τον κίνδυνο ανάπτυξης υπογλυκαιμίας λόγω της έντονης και της παρατεταμένης άσκησης αλλά και της απορρύθμισης του συνδρόμου ως συνέπεια της ινσουλινοπενίας, της αφυδάτωσης και της πιθανής απώλειας ηλεκτρολυτών.
Η ένταση ή και η διάρκεια της σε μερικά αθλήματα, δεν είναι δυνατόν να προβλεφθεί. Ένας αγώνας αντισφαίρισης (tennis) για παράδειγμα μπορεί να διαρκέσει από 40 λεπτά έως και πάνω από 2 ώρες. Επειδή όμως τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα κατά την άσκηση εξαρτώνται από την ένταση και τη διάρκεια της άσκησης, την ώρα της διεξαγωγής, τις περιβαλλοντικές συνθήκες, την ψυχική διάθεση του αθλητή, το ρυθμό απορρόφησης της ινσουλίνης από τους ιστούς και το είδος του διαιτολογίου είναι πολύ δύσκολο να αποτραπεί ο κίνδυνος εμφάνισης υπογλυκαιμικού επεισοδίου. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να είναι άμεσα διαθέσιμα πόσιμα διαλύματα απλών υδατανθράκων ενώ η ιατρική ομάδα υποστήριξης, ο προπονητής καθώς και οι συναθλητές να είναι σε εγρήγορση και να έχουν εκπαιδευθεί στην αναγνώριση των πρώιμων σημείων της υπογλυκαιμίας. Η εμπειρία έχει δείξει ότι ο διαβητικός μπορεί να ανταγωνίζεται στα πλαίσια του πρωταθλητισμού με ασφάλεια και ο απαιτούμενος, πέραν της αθλητικής του προετοιμασίας, λεπτομερής σχεδιασμός της ιατρικής του φροντίδας θα του επιτρέψει να κατακτήσει τους στόχους του.
