Γράφει o:  Κωνσταντίνος Δελής

Οι πολύποδες στο παχύ έντερο είναι καλοήθη εξογκώματα του βλεννογόνου, δηλαδή της στιβάδας που καλύπτει εσωτερικά αυτό το όργανο. Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι εξαιρετικά συχνοί, και η συχνότητα τους αυξάνεται με την ηλικία. Υπολογίζεται ότι το 50% των ανθρώπων ηλικίας άνω των 60 ετών έχει τουλάχιστον ένα πολύποδα.
Η παρουσία πολυπόδων στο παχύ έντερο είναι σημαντική δεδομένου ότι μερικοί από αυτούς μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο.
Οι πολύποδες στο έντερο χωρίζονται σε διάφορες κατηγορίες. Έτσι με βάση:
• Τον αριθμό – μπορεί να είναι ένας, δύο ή πολλαπλοί.
• Το μέγεθος – μπορεί να είναι μικροί (περίπου 2-5 χιλιοστών) έως μεγάλοι (3-5 εκατοστά και άνω).
• Τη θέση που βρίσκονται – για παράδειγμα στο ορθό, δηλαδή το αρχικό τμήμα του εντέρου ή σε άλλο σημείο αυτού.
• Το σχήμα – οι περισσότεροι πολύποδες έχουν ένα μίσχο και μοιάζουν με μανιτάρια και ονομάζονται έμμισχοι, άλλοι είναι απλά εξογκώματα δηλαδή άμισχοι και άλλοι είναι σχεδόν επίπεδοι.
• Τον τύπο των κυττάρων – αυτή είναι και η πιο σημαντική κατανομή των πολυπόδων. Ο τύπος μπορεί με ακρίβεια να προσδιοριστεί εξετάζοντας με βιοψία όλο τον πολύποδα ή τουλάχιστον ένα μέρος του με ένα μικροσκόπιο στο εργαστήριο. Αυτό ονομάζεται ιστολογική εξέταση.
Έτσι χωρίζουμε τους πολύποδες σε αδενωματώδεις ή αδενώματα, σε υπερπλαστικούς, σε οδοντωτούς, σε φλεγμονώδεις και σε άλλους σπανιώτερους. Είναι βασικό να γνωρίζουμε ποιοί από τους καλοήθεις αυτούς όγκους έχουν την τάση να εξελιχθούν σε καρκίνο. Αυτοί είναι κυρίως τα αδενώματα και σε μικρότερο βαθμό οι οδοντωτοί πολύποδες. Παρακάτω αναφερόμαστε αναλυτικότερα στα διάφορα είδη πολυπόδων.

Τύποι πολυπόδων
Αδενώματα. Αυτό είναι το πιο σημαντικό είδος πολυπόδων επειδή έχουν και τον μεγαλύτερο κίνδυνο εξαλλαγής σε κακοήθεια. Είναι οι πιο συχνοί πολύποδες και ξεκινούν πάντα ως καλοήθεις όγκοι. Για τον λόγο αυτό, είναι πρωταρχικής σημασίας να εντοπιστούν και να απομακρυνθούν προληπτικά από αυτό. Θα μιλήσουμε για τον τρόπο αφαίρεσης τους παρακάτω. Τα αδενώματα χωρίζονται σε σωληνώδη, σε λαχνωτά και σωληνολαχνωτά (μεικτά) ανάλογα με την υφή τους. Κατατάσσονται επίσης ανάλογα με τον βαθμό της δυσπλασίας που παρουσιάζουν τα κύτταρα τους, δηλαδή τον βαθμό της εκτροπής αυτών από το φυσιολογικό, σε ήπιας, μέτριας και υψηλόβαθμης δυσπλασίας. Σε γενικές γραμμές όσο μεγαλύτερο είναι το μέγεθος και όσο μεγαλύτερου βαθμού η δυσπλασία, τόσο πιθανότερη είναι η εξέλιξη σε κακοήθη μορφή. Επίσης, τα λαχνωτά αδενώματα είναι πιο επικίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο από ότι τα σωληνώδη.

Υπερπλαστικοί πολύποδες. Οι υπερπλαστικοί πολύποδες είναι αρκετά συχνοί, και είναι συνήθως μικροί. Είναι επίπεδοι και ανοικτόχρωμοι και δεν εξελίσσονται σε καρκίνο. Επομένως, οι ασθενείς με υπερπλαστικούς πολύποδες δεν διατρέχουν κάποιο ιδιαίτερο κίνδυνο και δεν χρειάζονται ιδιαίτερη παρακολούθηση.

Οδοντωτοί πολύποδες. Αυτοί αν και έχουν χαρακτηριστικά παρόμοια με τους υπερπλαστικούς πολύποδες, δυνητικά μπορεί να εκτραπούν σε κακοήθεια. Συνήθως βρίσκονται στο δεξιό τμήμα του παχέος εντέρου και εντοπίζονται σχετικά δύσκολα.
Φλεγμονώδεις πολύποδες. Αυτοί παρατηρούνται συνήθως σε χρόνιες φλεγμονώδεις παθήσεις του εντέρου όπως η ελκώδης κολίτιδα ή η νόσος Crohn. Οι φλεγμονώδεις πολύποδες είναι καλοήθεις και δεν είναι προκαρκινικοί.

Παράγοντες που συμβάλλουν στην ανάπτυξη πολυπόδων
Βεβαίως. Διάφοροι παράγοντες μπορεί να συμβάλλουν στο σχηματισμό πολυπόδων και κατ’ επέκταση καρκίνου στο παχύ έντερο. Τέτοιοι π.χ. είναι:
Η ηλικία. Οι περισσότεροι άνθρωποι με πολύποδες στο παχύ έντερο είναι άνω των 50 ετών.
Το οικογενειακό ιστορικό. Είναι πιθανότερο να αναπτύξει κάποιος πολύποδες παχέος εντέρου ή και καρκίνο, αν έχει ο ένας γονέας, ο αδελφός ή το παιδί του. Εάν έχουν πολύποδες πολλά μέλη της οικογένειας του, ο κίνδυνος είναι ακόμα μεγαλύτερος.
Η διατροφή, πλούσια σε κόκκινο κρέας, σε λίπος και χαμηλή σε φυτικές ίνες. Η παχυσαρκία, η καθιστική ζωή και το κάπνισμα είναι επίσης επιβαρυντικοί παράγοντες.
Μπορεί να συμμετέχουν γενετικοί παράγοντες όπως αλλαγές (μεταλλάξεις) σε γονίδια που είναι υπεύθυνα για κάποιες σημαντικές πρωτεΐνες των κυττάρων. Όσο μάλιστα περισσότερες είναι οι μεταλλάξεις στα γονίδια των κυττάρων, τόσο πιο πιθανό είναι αυτά να εξελιχθούν σε καρκινικά. Κάποιες από τις μεταλλάξεις αυτές κληρονομούνται και σε επόμενα μέλη της οικογένειας. Σπάνια κληρονομικά είδη καρκίνων μπορούν να εμφανισθούν και από πολύ λίγες μεταλλάξεις, όπως εκείνη του γονιδίου APC στη λεγάμενη οικογενή αδενωματώδη πολυποδιάση στην οποία βρίσκουμε εκατοντάδες πολύποδες στο έντερο από την ηλικία των 20 ετών.

Έχουν συμπτώματα οι πολύποδες;
Οι περισσότεροι πολύποδες παχέος εντέρου δεν προκαλούν κανένα σύμπτωμα. Οι πιθανότητες να εμφανισθούν συμπτώματα αυξάνουν όσο μεγαλύτερος είναι ο πολύποδας και όσο πλησιέστερα βρίσκεται στο πρωκτό ή στο τέλος του εντέρου. Πιο συχνά παρουσιάζεται αιμορραγία από το ορθό ή σιδηροπενική αναιμία. Κάποιοι μεγάλοι επίπεδοι λαχνωτοί πολύποδες, ιδίως στον πρωκτό μπορεί να προκαλέσουν διάρροια. Σπάνια προκαλείται πόνος από πολύποδες. Δυστυχώς, η έλλειψη συμπτωμάτων σημαίνει ότι μπορεί να υπάρχουν σημαντικοί πολύποδες, ιδιαίτερα στη δεξιά πλευρά του παχέος εντέρου χωρίς κανένα σύμπτωμα. Για τον λόγο αυτό, ο προληπτικός έλεγχος του παχέος εντέρου είναι πρωταρχικής σημασίας.

Πως γίνεται η διάγνωση και με ποιο τρόπο αντιμετωπίζονται οι πολύποδες;
Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να εντοπισθούν οι πολύποδες στο παχύ έντερο. Παραδείγματος χάριν, μπορεί να ανιχνευθούν με βαριούχο υποκλυσμό, ή αξονική κολονογραφία. Η καταλληλότερη όμως εξέταση είναι η κολονοσκόπηση. Οι περισσότεροι πολύποδες που βρίσκονται κατά τη διάρκεια της κολονοσκόπησης, μπορεί να αφαιρεθούν πλήρως κατά τη διάρκεια της διαδικασίας και ενώ ο ασθενής είναι σε καταστολή.
Η αφαίρεση πολυπόδων ή αλλιώς πολυποδεκτομή, είναι μια διαδικασία που τις περισσότερες φορές δεν απαιτεί παραμονή του ασθενούς στο Νοσοκομείο. Υπάρχουν διάφορες τεχνικές πολυποδεκτομής. Η επιλογή εξαρτάται κυρίως από την μορφή και το μέγεθος του πολύποδα. Οι περισσότερες περιλαμβάνουν την αφαίρεση του πολύποδα με ένα ειδικό σύρμα σε σχήμα θηλιάς, τον βροχο πολυποδεκτομής, μέσα από τον οποίο διοχετεύεται υψηλής συχνότητας ρεύμα ή τον καυτηριασμό της βάσης του πολύποδα με ηλεκτρικό ρεύμα.
Εάν ο πολύποδας έχει ευρεία βάση ή είναι επίπεδος πρέπει πρώτα να ανυψωθεί η βάση του με ένεση ειδικών διαλυμάτων. Αυτό παράγει ένα προσωρινό τεχνητό μαξιλάρι που επιτρέπει την ασφαλή χρήση του ρεύματος και επομένως την ολική αφαίρεση του πολύποδα, μειώνοντας παράλληλα τον ενδεχόμενο κίνδυνο διάτρησης του τοιχώματος του εντέρου. Τα τελευταία χρόνια, δυο νέες τεχνικές, η ενδοσκοπική βλενογόνια εκτομή (ΕΜR), και ο ενδοσκοπικός υποβλενογόνιος διαχωρισμός (ΕSD), επιτρέπουν την αφαίρεση ακόμη και μεγάλων επίπεδων πολυπόδων.

Κάθε πότε πρέπει να εξετάζεται κανείς μετά από την αφαίρεση πολύποδα;
Οι άνθρωποι με αδενωματώδεις πολύποδες είναι πιθανό να αναπτύξουν και άλλους στο μέλλον. Για το λόγο αυτό χρειάζεται μια τακτική παρακολούθηση με κολονοσκόπηση τα επόμενα χρόνια. Το πόσο συχνά πρέπει να γίνεται ο επανέλεγχος εξαρτάται από διάφορους παράγοντες όπως το μέγεθος, ο αριθμός και ο τύπος των πολυπόδων. Εξαρτάται επίσης από το εάν η αφαίρεση του ή των πολυπόδων ήταν πλήρης. Ρόλο παίζει ακόμη η γενική κατάσταση του ασθενούς, η ηλικία του, και βέβαια η προσωπική του διάθεση για συμμόρφωση με τις ιατρικές οδηγίες για τακτική παρακολούθηση. Ο γαστρεντερολόγος σας θα καθορίσει πότε πρέπει να γίνει ο επόμενος επανέλεγχος. Σε γενικές γραμμές η επανάληψη της κο- λονοσκόπησης θα είναι περίπου τρία χρόνια μετά, εκτός εάν ο γιατρός σας κρίνει διαφορετικά και ο χρόνος είναι συντομότερος.

Προληπτικός έλεγχος για ανεύρεση πολυπόδων και ποιος είναι αυτός
Το γεγονός ότι, η παρουσία πολυπόδων είναι συχνή και αυξάνεται σε συχνότητα με την πάροδο της ηλικίας κυρίως μετά τα 50 χρόνια, αλλά επίσης ότι κάποιοι από αυτούς θα εξελιχθούν σε καρκίνο, καθιστά απόλυτα απαραίτητο τον προληπτικό έλεγχο. Ξεκινώντας από την ηλικία των 50 χρόνων και αν ο γιατρός μας δεν κρίνει διαφορετικά, θα πρέπει να κάνουμε προληπτικό έλεγχο με κολονοσκόπηση ανά πενταετία.
Υπάρχουν περιπτώσεις όπου ο έλεγχος πρέπει να ξεκινά νωρίτερα όπως π.χ. επί παρουσίας ιδιαίτερου οικογενειακού ιστορικού. Εννοείται ότι ο γιατρός μας μπορεί να συστήσει κολονοσκοπικό έλεγχο και σε νεώτερες ηλικίες, εάν κρίνει ότι απαιτείται, με βάση τα συμπτώματα. Ξεκινώντας από την ηλικία των 40 χρόνων πρέπει να γίνεται κάθε χρόνο μαζί με το υπόλοιπο ετήσιο check up και έλεγχος κοπράνων για μικροσκοπική απώλεια αίματος (mayer κοπράνων). Αυτό συστήνεται γιατί είνα γνωστό ότι κάποιοι πολύποδες μπορεί να εμφανίσουν μικροσκοπική αιμορραγία. Μια θετική εξέταση mayer κοπράνων μπορεί να αποτελεί ένα πρώιμο σημάδι ύπαρξης πολύποδα στον αυλό του παχέος εντέρου.

ΟΙ ΠΟΛΥΠΟΔΕΣ ΜΕ ΜΙΑ ΜΑΤΙΑ
• Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καλοήθη εξογκώματα που αναπτύσσονται στο εσωτερικό του.
• Οι αδενωματώδεις πολύποδες ή αδενώματα μπορεί να εξαλλαγούν σε καρκίνο του παχέος εντέρου.
• Ο κίνδυνος των αδενωμάτων για εξαλλαγή αυξάνει καθώς το μέγεθος του πολύποδα μεγαλώνει.
• Ολα τα άτομα πρέπει να κάνουν προληπτικό έλεγχο με κολονοσκόπηση μετα την ηλικία των 50 για ανίχνευση πολυπόδων του παχέος εντέρου.
• Τα άτομα τα οποία βρέθηκαν να έχουν αδενωματώδεις πολύποδες χρειάζονται στο μέλλον τακτικό έλεγχο με κολονοσκόπηση για το εντοπισμό και αφαίρεση τυχόν νέων πολυπόδων.