Γράφει o:  Γεώργιος Ανδρουλάκης

Παρελθόν, παρόν και μέλλον. Όπου στο μέλλον, με τη τεράστια πρόοδο που σημειώνεται στη γονιδιακή θεραπεία, η πολύπλευρη γονιδιακή προσπέλαση στο πρόβλημα του καρκίνου θα δώσει και την οριστική λύση στην πρόληψη και τη θεραπεία.H προσέγγιση της χειρουργικής του καρκίνου έχει, πάντοτε, ιδιαίτερο επιστημονικό ενδιαφέρον και, ατυχώς, βρίσκεται πάντοτε μέσα στην επικαιρότητα. Είναι γνωστό, ότι η χειρουργική θεραπεία είναι η παλαιότερη αλλά και πλέον δοκιμασμένη θεραπευτική αντιμετώπιση των συμπαγών όγκων. Ακόμη και σήμερα, που η μοντέρνα θεώρηση της αντιμετώπισης του καρκίνου είναι πολυπρόσωπη και πολυπαραγοντική, είναι πολύ λίγες οι εξαιρέσεις που ασθενείς με συμπαγείς όγκους δεν υποβλήθηκαν πριν σε κάποια χειρουργική παρέμβαση. Η προσέγγιση του καρκίνου σε παρελθόν – παρόν και μέλλον έχει, φυσικά, εξ ορισμού, σύνθετο χαρακτήρα και γι’ αυτό θα προσπαθήσω να αποφύγω την παγίδευσή μου σε ετεροβαρείς χρονικές αναφορές με κίνδυνο να παραλείψω τα ουσιώδη. Θα επιθυμούσα, λοιπόν, να καταθέσω τις απόψεις μου χωριστά στις τρεις αυτές χρονικές ενότητες.

ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ:
Το παρελθόν της χειρουργικής του καρκίνου είναι οι μεγάλοι και καθοριστικοί σταθμοί αλλά και τα φωτισμένα ονόματα που χάραξαν τα μονοπάτια που σήμερα είναι μεγάλοι λεωφόροι στη χειρουργική αντιμετώπιση του καρκίνου. Είναι στην ουσία η Μάκρο – Ιστορία (Macro history) της ιατρικής. Δεν ήταν, βέβαια, μέσα στις προθέσεις μου να εστιάσω το ενδιαφέρον μου στην οριζόντια αυτή τομή στο χρόνο του παρελθόντος.
Για εμάς, τους Έλληνες γιατρούς, είναι μια αυτονόητη γνώση. Φαίνεται, όμως, ότι, τελευταία, όλο και συχνότερα παρουσιάζονται, ευτυχώς όχι πολλοί, αυτοποροσδιοριζόμενοι ιστορικοί μελετητές, στην ουσία όμως πλαστογράφοι της ιατρικής ιστορίας της ελληνιστικής περιόδου. Οι θέσεις τους κρίνονται, επιεικώς, ύποπτες μια και είναι αδύνατο να αποδοθούν σε άγνοια, ιδίως όταν διατυπώνονται από σημαντικές προσωπικότητες της χειρουργικής. Ο Francis Moore, ο πολύ γνωστός χειρουργός του Harvard, αναφερόμενος στην ιστορία της χειρουργικής, των Η.Π.Α. γράφει: «Φαίνεται ότι σε εκείνους τους αρχαίους χρόνους στις χώρες γύρω από τη Μεσόγειο υπήρχαν πρακτικοί γιατροί που εφάρμοζαν, με τρόπο απόλυτο και έξυπνο, τις γνώσεις που είχαν, βασιζόμενοι τις περισσότερες φορές, στις τάσεις πολλών ασθενών να θεραπεύονται μόνοι τους». Και σε άλλο σημείο συνεχίζει: «Υπάρχει μία τάση, σήμερα, να γίνει η αποκατάστασης του ονόματος (αναφέρεται στον μεγάλο και φωτισμένο Γαληνό) διότι πρόσφατες εκδόσεις αναφέρουν ότι δεν ήταν, τελικά, ένας ανάξιος, πλανόδιος κομπογιανίτης – πραματευτής, όπως του αποδίδεται».

Με αυτές του, λοιπόν, τις φράσεις διέρχεται ο Francis Moore, χωρίς αιδώ» δύο μεγάλες ιστορικές περιόδους της αρχαίας Ελληνικής ιατρικής, την Ιπποκρατική και την Αλεξανδρινή.
Δίκαιη, λοιπόν, είναι η αγανάκτηση, αλλά και δικαολογημένη μία φευγαλέα αναφορά στην αρχαία Ελληνική ιστορία. Έτσι για να θυμόμαστε. Στην Ιπποκρατική περίοδο από τον 5ο π.χ. έως 3ο π.χ. αιώνα κυριαρχεί η φυσιογνωμία του πατέρα της ιατρικής, του Ιπποκράτη (460-475 π.χ.), και των απογόνων του. Είναι βέβαιον, ότι ο σοφός αυτός ιατρός γνώριζε τον καρκίνο και σ’ αυτόν αποδίδεται και η εννοιολογική σημασία της λέξης. Περιέγραψε με σαφήνεια τα κλινικά συμπτώματα της νεοπλασματικής νόσου, καθώς επίσης προσδιόρισε την κακή πρόγνοσή της. Στον υπ’ αριθμό 38 αφορισμό του, προσδιορίζει και τις θέσεις του για τη θεραπεία του καρκίνου «Οκόσοισι κρυπτοί καρκίνοι γίνονται, μη θεραπεύειν βέλτιον. Θεραπευόμενοι γαρ απολλύνονται ταχέως. Μη θεραπευόμενοι δε πολύν χρόνο διατελέσουσιν». Αναμφίβολα, λοιπόν, ο Ιπποκράτης θα πρέπει να θεωρηθεί συν τοις άλλοις και ο πατέρας της ογκολογίας. Είναι βέβαιον, ότι γνώριζε πολύ καλά τον καρκίνο του μαστού, της μήτρας, του στομάχου, του στόματος και του δέρματος.

Κατά την Αλεξανδρινή και Ελληνορωμαϊκή περίοδο ( 3ος έως 4ος π. χ. αιώνας) κυριαρχούν τα ονόματα σπουδαίων γιατρών, όπως του Ηρόφιλου, του Ερασίστρατου, κυρίως όμως του Γαληνού. Η μεγάλη αυτή ιατρική αυθεντία γεννήθηκε στην Πέργαμο το128 μ.χ. Οι ιδέες του κυριάρχησαν στο Δυτικό κόσμο μέχρι και τον 17ο αιώνα. Δηλαδή, περίπου μέχρι και την Αναγέννηση. Το δόγμα «Γαληνός έφη » επισφράγιζε κάθε ιατρική αμφισβήτηση.
Ο Γαληνός περιέγραψε και εξέδωσε την ταξινόμηση των συμπαγών όγκων και διατύπωσε την άποψη της συστηματικής φύσης της νόσου. Θεώρησε δε, ατυχώς, ότι, σαν συστηματική αρρώστια, δεν ήταν επιδεκτική χειρουργικής θεραπείας. Η τοποθέτηση αυτή κυριάρχησε για 1500 χρόνια, μέχρι που οι παθογοανατόμοι ανακάλυψαν τον 18ο αιώνα, ότι ο καρκίνος αναπτύσσεται, συχνά, τοπικά πολύ πριν δώσει απομακρυσμένες μεταστάσεις. Η περίοδος αυτή θα πρέπει να θεωρηθεί όχι ιδιαίτερα φωτεινή αναφορικά με τη χειρουργική ογκολογία.

Δεν θα ήταν επιτρεπτό, εκ μέρους, μου να κλείσω την ιστορική μου αναφορά, αν δεν ανέφερα και την ξεχασμένη Βυζαντινή ιατρική. Χαρακτηριστικός εκπρόσωπός της μπορεί να θεωρηθεί ο Παύλος ο Αιγινήτης, που έζησε τον 7ο μ.χ. αιώνα και άσκησε την ιατρική στην Αλεξάνδρεια. Στα επτά του βιβλία, που μεταφράστηκαν και στη Δύση, συνόψισε τη γνωστή τότε ιατρική, ενώ στο έκτο βιβλίο του διαπραγματεύεται διεξοδικά το θέμα του καρκίνου. Είναι φανερό ότι, κινδυνεύοντας να εγκλωβιστώ στο απώτερο παρελθόν, θα σταματήσω εδώ τις ιστορικές μου αναδρομές.
Επιθυμώ, όμως, να τονίσω ότι, μετά τον 17ο αιώνα, οι εξελίξεις στην Ιατρική, αλλά και σε πολλούς άλλους κλάδους της επιστήμης, ήταν ραγδαίες. Το θέμα του καρκίνου τίθεται σε νέες επιστημονικές βάσεις, η δε τεχνολογία δίνει νέες δυνατότητες στη χειρουργική του καρκίνου, αφού, βέβαια, είχαν προηγηθεί οι συγκλονιστικές επιστημονικές ανακαλύψεις, όπως η αντισηψία, η αναισθησία και τα αντιβιοτικά.

ΤΟ ΠΑΡΟΝ:
Στις τελευταίες δεκαετίες, αλλά και με την είσοδο μας στον 21ο αιώνα, σημειώθηκαν ραγδαίες και θαυμαστές εξελίξεις στο χώρο τόσο της διαγνωστικής όσο και της θεραπευτικής του καρκίνου. Το κυρίαρχο γεγονός είναι η επιστημονική συνεργασία και η σύνδεση της χειρουργικής ογκολογίας με την παθολογική και ακτινοθεραπευτική ογκολογία. Στη συνεργασία αυτή συνέβαλαν σημαντικά και οι επιτεύξεις που σημειώθηκαν και σε άλλες επιστήμες, όπως λ.χ. τη γενετική, την ανοσολογία, τη φαρμακολογία, τη βιοστατιστική κ.λ.π. Από τις συζεύξεις αυτές προέκυψε μία νέα πραγματικότητα, ένας νέο modus operanti που έθεσε σε νέες βάσεις, με πολυπρόσωπη και πολυπαραγοντική συμμετοχή, την αντιμετώπιση των συμπαγών νεοπλασματικών όγκων. Η χειρουργική ογκολογία, (όγκος – λόγος – μελέτη) τόσο στις Η.Π.Α όσο και σε άλλες πολλές ευρωπαϊκές χώρες είναι, πλέον, μία θεσμοθετημένη ειδικότητα από την πολιτεία, αλλά και πλήρως αποδεκτή από τις ιατρικές κοινότητες. Η E.U.M.S.(European Union of Medical Specialist), ο συντεχνιακός, δηλαδή, φορέας των ιατρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συμπεριλαμβάνει στις ειδικότητες της χειρουργικής και τη χειρουργική ογκολογία. Η χώρα μας, προς το παρόν τουλάχιστον, παρά την ύπαρξη εξειδικευμένων αντικαρκινικών κέντρων, εξακολουθεί να αγνοεί τα δρώμενα και η χειρουργική ογκολογία παραμένει απλώς μια εξειδίκευση και επιλεκτική επιθυμία ορισμένων χειρουργών. Οι πρωταγωνιστές στο χώρο της ογκολογίας είναι, φυσικά, ο χειρουργός ογκολόγος, ο παθολόγος ογκολόγος, ο ακτινοθεραπευτής και πολύ γρήγορα, κατά την άποψη μου, θα προστεθεί και ο μοριακός βιολόγος. Ο εξειδικευμένος χειρουργός ογκολόγος, εξ’ ορισμού, αφιερώνει τον περισσότερο χρόνο του στην μελέτη και τη θεραπεία των κακοηθών νεο-πλασμάτων. Έχει την αρμόζουσα θεωρητική και τεχνική κατάρτιση, αλλά και κλινική εμπειρία, για να αντιμετωπίζει χειρουργικά ακόμη και τις πλέον σύνθετες νεοπλασματικές παθολογίες. Έχει γνώση της θεματολογίας, της παθολογικής ογκολογίας και της ακτινοθεραπείας, ώστε να έχει καθοριστική άποψη στη συλλογική αυτή αντιμετώπιση του καρκίνου.

Από τις στατιστικές φαίνεται ότι το 55% των κακοηθών νεοπλασμάτων αντιμετωπίζεται με χειρουργική θεραπεία (40% μόνο με επέμβαση), το 34% μόνο με ακτινοθεραπεία και το 22% με χημειοθεραπεία σε συνδυασμό με άλλο είδος θεραπευτικής αγωγής. Είναι, ως εκ τούτου, σαφές ότι ο χειρουργός, εξακολουθεί να έχει ευρύτερο, αλλά και πρωταγωνιστικό ρόλο μέσα στην πολυπρόσωπη ομάδα. Προς το παρόν, οι εξειδικευμένοι χειρουργοί ογκολόγοι συμβιώνουν με τους γενικούς χειρουργούς που κατά κάποιο τρόπο εμπλέκονται με τον καρκίνο και στελεχώνουν μικρά νοσοκομεία (νομαρχιακά). Γίνεται, επομένως, φανερή η ανάγκη της εξοικείωσης των γενικών χειρουργών στις αρχές ογκολογίας, αλλά και της συνεχούς ενημέρωσης τους στις εξελίξεις της θεραπείας του καρκίνου. Οι παθολόγοι ογκολόγοι διεκδικούν το συντονισμό (ηγετικό ρόλο;) της θεραπείας του καρκίνου, από τη στιγμή της πρώτης διάγνωσης.
Η επιθυμία τους αυτή, αν και είναι επιστημονικά θεμιτή, δεν είναι αποδεκτή απ’ όλη τη χειρουργική κοινότητα. Υποστηρίζουν, δηλαδή, ότι αυτό επιβάλλεται τόσο από την ιδιαίτερη εκπαίδευσή τους, όσο και από την a priori – πάντοτε κατ’ αυτούς – παραδοχή, ότι όλοι οι νεοπλασματικοί ασθενείς έχουν μεταστατική νόσο, τουλάχιστον υποκλινικά από την ώρα της διάγνωσης.

Παρά τις μικροανταγωνιστικές αυτές τάσεις, κατ’ ουδένα τρόπο αμφισβητείται – θα το δούμε στη συνέχεια – η σπουδαία και θετική συμβολή τους κατά τη σφαιρική και συστηματική αντιμετώπιση του καρκίνου.
Ο ρόλος των ακτινοθεραπευτών είναι σημαντικός για τον έλεγχο, κυρίως της τοπικής και περιοχικής διασποράς της νεοπλασματικής νόσου, μετά από μία χειρουργική παρέμβαση, όπως π.χ. στον καρκίνο του μαστού ή του ορθού. Σε ορισμένες περιπτώσεις, είναι αποδεκτός και αποτελεί εναλλακτική λύση της χειρουργικής θεραπείας, όπως στον καρκίνο του λάρυγγος ή στο λέμφωμα του στομάχου. Σε μεγάλους όγκους, εξάλλου, είναι δυνατό να προηγηθεί της χειρουργικής θεραπείας μειώνοντας τη νεοπλασματική μάζα και διευκολύνοντας τη χειρουργική εξαίρεση του νεοπλάσματος. Είναι τεκμηριωμένο, στατιστικώς, ότι η συνδυασμένη στρατηγική αντιμετώπιση του καρκίνου αυξάνει το προσδόκιμο επιβίωσης και έχει βελτιώσει την ποιότητα της ζωής των καρκινοπαθών. Με δέος ο γράφων αναπολεί στη μνήμη του τις ριζικές και ακρωτηριαστικές μαστεκτομές (halsted) συνοδευόμενες πολλές φορές και από περιοχική αφαίρεση των λεμφαδένων της εσω – μαστικής. Σήμερα, π.χ. η διατήρηση του μαστού με όλα τα συνακόλουθα που αφορούν κυρίως την ψυχολογία της γυναίκας, και η τοπική ακτινοβολία ή ο εντοπισμός του λεμφαδένα φρουρού (sentinel node), για λόγους μόνο σταδιοποίησης της νεοπλασίας, αποτελούν την νέα χειρουργική αντίληψη στον καρκίνο του μαστού. Στη χημειοθεραπεία υπάγεται, με την ευρεία έννοια, και η ανοσοθεραπεία και η ορμονοθεραπεία. Η τροποποίηση της ανταπόκρισης του ανοσοποιητικού μηχανισμού με ενίσχυση της ενεργητικής ανοσίας είναι γνωστή από παλιά και έχει ευρεία εφαρμογή στο μελάνωμα, με την έννοια της συμπληρωματικής χημειοθεραπείας (adjuvant chemotherapy). Τελευταίως, εξάλλου, χρησιμοποιούνται ευρέως για την ενίσχυση της ανοσοποιητικής λειτουργίας των καρκινοπαθών και ορισμένες κυτταροκίνες, όπως η ιντερφερόνη, στη μυελογενή λευχαιμία ή στο μελάνωμα.

ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ:
Είναι εύλογο, ότι οποιοδήποτε μελλοντολογικό σενάριο που θα αναφέρεται στην χειρουργική ογκολογία θα πρέπει να σχεδιάζεται με την αρμόζουσα σοβαρότητα και προσοχή μια και είναι δυνατό να περικλείει τον κίνδυνο στρεβλών προβλέψεων. Είναι τραγικό μία πρόβλεψη, όσο και αν ηχεί ρεαλιστική στην αρχή, να αποδεικνύεται στο τέλος τραγικά ουτοπιστική. Ιδιαίτερα για τους καρκινοπαθείς ασθενείς. Και μάλιστα , όταν προβλέπεται, ότι μέσα στα προσεχή χρόνια θα αποτελεί ο καρκίνος μια από τις πρώτες αιτίες θανάτου παγκόσμια. Σε πρόσφατη δημοσίευση του περιοδικού Discovery, βρήκα ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα την επιστημονική προσέγγιση του μέλλοντος με βάση τη θεωρία του θαλάσσιου κυματισμού.
Υποστηρίζεται, δηλαδή, ότι είναι δυνατό να προβλέψουμε από την κατεύθυνση και την ταχύτητα ενός κύματος σε μία δεδομένη χρονική στιγμή, (κάθετη τομή στο χρόνο) όχι μόνο σε ποια ακτή θα καταλήξει το κύμα, αλλά και πότε (οριζόντια τομή στο χρόνο του μέλλοντος). Μεταφέροντας την ίδια συλλογιστική στα τεχνολογικά επιτεύγματα, όπως αποτυπώνονται σήμερα είναι δυνατό να προβλέψουμε πώς θα μορφοποιηθούν αυτά στο μέλλον, ιδιαίτερα όταν συγκριθούν με τη διαδρομή όμοιων τεχνολογικών παραμέτρων στο παρελθόν (οριζόντια τομή στο χρόνο του παρελθόντος). Στο παρελθόν αναγνωρίζονται τρία ιστορικά εξελικτικά, που σηματοδοτούν εκείνους τους καιρούς, κυμογραφήματα: ο σίδηρος, η πυρίτιδα και τα αντιβιοτικά. Από τη μελέτη της γραφικής τους απεικόνισης (νόμος του Moore) αποδεικνύεται ότι μετά από βραχεία, οριζόντια διαδρομή, απογειώνονται στη συνέχεια με κάθετη πορεία.
Τις μέρες μας σηματοδοτούν τρία κύρια εξελικτικά κύματα: η αποκωδικοποίηση του ανθρώπινου γονιδιώματος, η ραγδαία εξέλιξη των ολοκληρωμένων ηλεκτρονικών κυκλωμάτων και η επερχόμενη οικονομικό-πετρελαϊκή κρίση, που ασφαλώς θα επηρεάσει το χώρο της υγείας, ιδιαίτερα όμως στον τομέα της έρευνας. Παρακολουθώντας, θεωρητικά τουλάχιστον, τη γραφική τους προοπτική στο χρόνο (π.χ. την προσεχή 20ετία) μπορούμε να προβλέψουμε, κατά προσέγγιση, πώς θα επηρεαστεί η χειρουργική και ειδικότερα η χειρουργική ογκολογία από αυτά τα τρία μεγάλα εξελικτικά κύματα.
Τα ολοκληρωμένα ηλεκτρονικά κυκλώματα εξελίσσονται με εντυπωσιακούς ρυθμούς. Εκτιμάται, ότι μετά από είκοσι χρόνια ένας Pentium επεξεργαστής (Pentium Chip), είτε θα τοποθετείται σε χώρο 10.000 φορές μικρότερο σε σχέση με τον σημερινό, ή θα έχει το σημερινό μέγεθος μεν, αλλά με 10.000 φορές μεγαλύτερες ταχύτητες. Αποτέλεσμα των παραπάνω είναι ότι η ρομποτική χειρουργική εξελίσσεται ραγδαία, και στο μέλλον θα επιτρέψει την τέλεση επεμβάσεων στον τομέα της λαπαροσκοπικής χειρουργικής, και όχι μόνο. Ήδη σύνθετα Robots με ποικίλα ελληνικά ονόματα ( Ζευς, Άρτεμις, Αίσωπος κ.λ.π. ) λειτουργούν σε μεγάλα κέντρα του εξωτερικού. Στο θαυμαστό, λοιπόν, αυτό κόσμο του μέλλοντος ο χειρουργός, θα εκπαιδευθεί σε μία νέα τεχνική, σε μία νέα πραγματικότητα, την «ψηφιακή τηλερομποτική χειρουργική». Η εγχειρητική τεχνική, όπως τουλάχιστον την ασκούμε σήμερα, θα είναι τελείως διαφορετική στο εγγύς μέλλον. Οι μεγάλες αιματηρές και ακρωτηριαστικές προσπελάσεις θα δώσουν τις θέσεις τους σε λιγότερο αιματηρές (minimal invasion surgery) και σε λιγότερο τραυματικές. Η διαγνωστική ακρίβεια θα βελτιωθεί εντυπωσιακά χάρη στις έξυπνες μικρές συσκευές που θα συμβάλλουν θετικά στην έγκυρη διάγνωση του καρκίνου. Αναφέρομαι επιλεκτικά στην καταπινόμενη, λ.χ., μικροκάψουλα – video camera για τη μελέτη ολόκληρου του πεπτικού σωλήνα, για να καταλήξω στην κατασκευή μικροεπεξεργαστών της τάξης νανομηχανικής. Έχει, ήδη, κατασκευαστεί, τουλάχιστον σε επίπεδο βασικής έρευνας, μίκροεπεξεργαστής για την παρέμβαση στα ανθρώπινα γονίδια ή σε νεοπλασματικά κύτταρα (Chip.DNA).

Η αποκωδικοποίηση του ανθρώπινου γονιδιώματος αποτελεί το δεύτερο συγκλονιστικό επίτευγμα που θα επηρεάσει τη χειρουργική στις πρώτες δεκαετίες του αιώνα που διανύουμε. Δεν είναι μέσα στις προθέσεις μου να αναφερθώ στην ηθική, οικονομική και κοινωνική διάσταση του θέματος, παρόλο που έχει ισόποση αξία. Θα σχολιάσω, όμως, φευγαλέα τις επιπτώσεις της αποκωδικοποίησης στην προληπτική και θεραπευτική ιατρική και, συγκεκριμένα, στην ογκολογία (καρκινογένεση). Η καρκινογένεση, όπως την προσδιορίζουμε σήμερα, αποδίδεται, όπως είναι γνωστό, σε διάφορες γενετικές και γονιδιακές αλλοιώσεις. Ογκογονίδια* με την επίδραση ενός ή περισσοτέρων εξωγενών παραγόντων, όπως το κάπνισμα, οι τροφές, η ακτινοβολία κ.λ.π., μπορούν να οδηγήσουν στην εκδήλωση ενός κακοήθους φαινότυπου (νεοπλάσματος).

Καθημερινά, αναγνωρίζονται μεταλλαγμένα πρωτοογκογονίδια σε κακοήθεις νεοπλασίες της οικογενείας Ras (H-ras, kras) που προκαλούν σαρκώματα και ερυθρολευχαιμία. Ιδιαίτερο, επίσης, ενδιαφέρον έχει η ανακάλυψη των όγκοκατασταλτικών όγκογονιδίων, που, όπως είναι γνωστό, εκφράζονται με την παραγωγή πρωτεϊνών που καταστέλλουν την ανάπτυξη νεοπλασμάτων. Εφόσον, όμως μεταλλαχτούν και αναστείλουν την παραγωγή των πρωτεϊνών τους, είναι δυνατό να προκαλέσουν ανάπτυξη νεοπλασμάτων. Από τα περισσότερα, προς το παρόν τουλάχιστον, γνωστά αναφέρουμε το Rb, που προκαλεί ρετινοβλάστωμα, το P 53 που εφόσον μεταλλαχθεί προκαλεί καρκίνο μαστού και ίσως καρκίνο παχέος εντέρου. Η μεταλλαγμένη μορφή, εξάλλου, του ογκογονιδίου DCC ευθύνεται για την ανάπτυξη καρκίνου παχέος εντέρου. Δεν θα ήταν επιτρεπτό, εκ μέρους μου, να εμβαθύνω περισσότερο σε μια νέα επιστήμη. Επιθυμώ όμως να κάνω μία φευγαλέα αναφορά για την πρόληψη και έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου. Το μέλλον της πρόληψης αναμφίβολα ανήκει στην μοριακή βιολογία και τη γενετική. Η αναγνώριση ευαίσθητων ομάδων με κληρονομικό καρκίνο, έχει ήδη μπει στην κλινική πράξη με την αναγνώριση μεταλλαγμένων ογκογονιδίων. Στα εργαστήρια, π.χ., Μοριακής Βιολογίας αναγνωρίζονται, ήδη, μεταλλαγμένες μορφές των γονιδίων BRCA1 και BRCA2 για την εντόπιση ευαίσθητων ομάδων για καρκίνο του μαστού. Το ίδιο ισχύει για την έγκαιρη αναγνώριση του μη πολυποδιακού καρκίνου του παχέος εντέρου (5-10% του συνόλου του καρκίνου του παχέος εντέρου) με την εντόπιση μεταλλαγμένων μορφών συγκεκριμένου γονιδίου (Σύνδρομο Lunch). Σημαντικές, εξάλλου, έρευνες γίνονται προς την κατεύθυνση κυτταρικού θανάτου που σχετίζονται με την καρκινογένεση. Τεράστια άλματα σημειώνονται και στη γονιδιακή θεραπεία. Στο αντίστοιχο, λ.χ., διαδικτυακό τόπο έχουν δημοσιευτεί μόνο σε ένα εξάμηνο 2.500 ανακοινώσεις.

Τα δεδομένα της κλινικής και βασικής έρευνας μεταφέρονται σταθερά στην κλινική πράξη. Παθολογικές καταστάσεις, που σχετίζονται με μονογονιδιακές μεταλλάξεις, βρίσκονται κάτω από την παρατήρηση της κλινικής εφαρμογής της γονιδιακής θεραπείας. Η πολύπλευρη, δηλαδή, γονιδιακή προσπέλαση στο πρόβλημα του καρκίνου θα δώσει και την οριστική λύση στην πρόληψη και τη θεραπεία. Σε αυτό θα συμβάλλει σημαντικά, η μοριακή νεοτεχνολογία που θα αναπτυχθεί στο εγγύς μέλλον και θα επιτρέψει την in vivo ανίχνευση και επιδιόρθωση περιοχών γονιδιακής αστάθειας ή παθολογικών μορφότυπων του DNA.
Είμαι βέβαιος, ότι η χειρουργική στις προσεχείς δεκαετίες θα χάσει το αντικείμενο της χειρουργικής ογκολογίας, όπως τουλάχιστον σήμερα το γνωρίζουμε, μια και το μέλλον της αποκαλούμενης, πλέον, ογκογονιδιωματικής αναμένεται αισιόδοξο, λαμπρό και, ταυτόχρονα, συγκλονιστικό. Η χειρουργική εφαρμογή της γονιδιακής θεραπείας, ιδίως στις νεοπλασματικές παθολογίες, θα παραμερίσει τις σημερινές ακρωτηριαστικές χειρουργικές επεμβάσεις, που θα αναφέρονται στο μέλλον με τον αρμόζοντα σεβασμό αλλά και προβληματισμό. Η χειρουργική τεχνική, τέλος, θα αναθεωρηθεί σύμφωνα με τις αρχές της ψηφιακής τηλερομποτικής χειρουργικής.
• Τα ογκογονίδια είναι γονίδια, που έχουν σχέση με την ανάπτυξη όγκων.