Πνιγμός

Γράφει η:  Επιστημονική ομάδα IEK Ιπποκράτειος

Πνιγμός είναι το σύνολο των ασφυκτικών διαταραχών και των πολύπλοκων οξειών αιμοδυναμικών μεταβολών και ανωμαλιών του βιοχημικού ισοζυγίου του αίματος, που ακολουθούν την εμβύθιση του σώματος σε κάποιο υγρό μέσο. Ο πνιγμός είναι η τέταρτη κατά σειρά συχνότητας αιτία θανάτου στις ΗΠΑ και αντιπροσωπεύει το 1/5 των θανατηφόρων ατυχημάτων.

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ – ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ
Ο μεγαλύτερος αριθμός από τους τυπικούς πνιγμούς οφείλεται σε ατυχήματα, όπως π.χ. συμβαίνει σε ναυάγια, στο κολύμπι, σε μεγάλες παλίρροιες κ.ά. Ο πνιγμός είναι αρκετά συχνό μέσο αυτοκτονίας και σπάνια μπορεί να οφείλεται σε εγκληματική ενέργεια. Οι κακές καιρικές συνθήκες αλλά και οι διάφορες παθολογικές καταστάσεις (επιληψία, καρδιοπάθειες κ.ά.) αποτελούν προδιαθεσικούς παράγοντες. Η μέθη είναι το κύριο προδιαθεσικό αίτιο στο 1/4 περίπου των πνιγμών.
Το δράμα του ανθρώπου που πνίγεται μέσα στο νερό ξετυλίγεται σε τρεις πράξεις. Στο πρώτο στάδιο, το θύμα βυθίζεται κρατώντας την αναπνοή του, ξαναγυρίζει στην επιφάνεια κάνοντας άτακτες και απεγνωσμένες κινήσεις και ξαναβυθίζεται. Στο δεύτερο, αφού σε μια εισπνοή που έγινε κάτω από την επιφάνεια του νερού εισροφήσει μια μικρή ποσότητα υγρού, το θύμα χάνει τις αισθήσεις του. Και στο τρίτο, οι πνεύμονες γεμίζουν ενεργητικά νερό, το σώμα γίνεται πιο βαρύ και βυθίζεται. Στο 15% περίπου των θανατηφόρων περιπτώσεων τα θύματα δεν εισροφούν νερό αλλά πεθαίνουν από ασφυξία λόγω λαρυγγόσπασμου.
Υπάρχει διαφορά μεταξύ του πνιγμού σε γλυκό νερό και εκείνου που συμβαίνει στη θάλασσα. Στην πρώτη περίπτωση η απότομη είσοδος υπότονου νερού από τους πνεύμονες στην κυκλοφορία προκαλεί αύξηση του όγκου του αίματος, αιμοδιάλυση και αιμόλυση. Παρατηρείται αύξηση του καλίου του ορού, που σε συνδυασμό με την ελάττωση των υπόλοιπων ηλεκτρολυτών και την αναξία, προκαλεί κοιλιακή μαρμαρυγή. Αντίθετα, κατά τον πνιγμό στο υπέρτονο θαλασσινό νερό, που περιέχει 3% NaCl, η συγκέντρωση του νατρίου, των χλωριούχων και του μαγνησίου του πλάσματος αυξάνεται σημαντικά και γίνεται διαπήδηση του νερού από την κυκλοφορία προς τις πνευμονικές κυψελίδες. Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι η μεγάλη αιμοσυμπύκνωση, η υπόταση, η ελάττωση του όγκου του αίματος και η εμφάνιση σημαντικής βραδυκαρδίας και κεραυνοβόλου πνευμονικού οιδήματος.

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ
Ο ασθενής τις περισσότερες φορές είναι αναίσθητος, ψυχρός και κυανωτικός. Μυϊκός τόνος δεν υπάρχει, η αναπνοή είναι καταργημένη και ο σφυγμός δύσκολα ψηλαφάται. Στις περιπτώσεις, που δεν υπάρχει πλήρης απώλεια συνείδησης, αναφέρονται συχνά ίλιγγοι και διαταραχές της όρασης. Αφρώδεις εκκρίσεις μπορεί να βγαίνουν από το στόμα και τη μύτη, η δε εξέταση του θώρακα πιθανό να αποκαλύψει σημεία πνευμονικού οιδήματος. Αν ο άρρωστος έχει καταπιεί μεγάλη ποσότητα νερού, παρατηρείται διάταση της κοιλιάς, που συνοδεύεται από ναυτία και έμετο. Η ανάλυση των αερίων και του ρΗ του αρτηριακού αίματος αποδεικνύει την ύπαρξη υποξαιμίας και μεταβολικής οξέωσης. Το θύμα που θα επιζήσει μπορεί αργότερα να παρουσιάσει πνευμονία, αιμοσφαιρινουρία, οξεία νεφρική ανεπάρκεια ή εγκεφαλική βλάβη λόγω της παρατεταμένης αναξίας.

ΠΡΩΤΕΣ ΒΟΗΘΕΙΕΣ
Η άμεση εφαρμογή τεχνητής αναπνοής ή Καρδιοαναπνευστικής Αναζωογόνησης (ΚΑΑ), ανάλογα με την περίπτωση, είναι αυτή, που μπορεί να σώσει το θύμα του πνιγμού.
1. Η τεχνητή αναπνοή αρχίζει να εφαρμόζεται αμέσως μόλις ο αρωγός φτάσει το θύμα και πριν ακόμη το μεταφέρει στην ακτή. ΚΑΑ είναι αδύνατο να εφαρμοστεί μέσα στο νερό. Το νερό, που έχει μπει στους πνεύμονες του θύματος, δεν είναι δυνατό να βγει με κανένα τρόπο. Κάθε προσπάθεια μ’ αυτό το σκοπό είναι απώλεια πολύτιμου χρόνου. Οι εμφυσήσεις της τεχνητής αναπνοής, που στην περίπτωση του πνιγμού αρχίζει με 10 αντί για 4 βίαιες εμφυσήσεις είναι ισχυρότερες, για να μπορέσει ο αέρας να περάσει μέσα από τους γεμάτους νερό αεραγωγούς.
2. Στην περίπτωση που το στομάχι του θύματος είναι γεμάτο με αέρα και προέχει και εφόσον δεν υπάρχουν ενδείξεις κάκωσης της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης, μόλις το θύμα φτάσει στην ακτή, στρέφεται το κεφάλι του στο πλάι και ασκείται για λίγο σταθερή ττίεση στο επιγάστριο. Είναι δυνατό επίσης να τοποθετηθεί το θύμα, χωρίς χρονοτριβή, σε πρηνή θέση και να ανασηκωθεί για ένα λεπτό από τον αρωγό, που στο μεταξύ έχει περάσει τα χέρια του κάτω από την κοιλιά του θύματος.
3. Εφαρμόζονται μέτρα για την αντιμετώπιση της καταπληξίας (του shock).
4. Χρήσιμη είναι η χορήγηση οξυγόνου 100% υπό πίεση, αν υπάρχει.
5. Διττανθρακικό νάτριο χορηγείται, όσο γίνεται γρηγορότερα.
6. Όλα τα θύματα του πνιγμού, ακόμη κι αν με τις πρώτες βοήθειες ανακτήσουν πλήρως τη συνείδηση τους, μεταφέρονται στο νοσοκομείο, επειδή οι απώτερες επιπλοκές είναι πολύ συχνές.
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΚΑΚΩΣΕΩΝ ΤΗΣ ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗΣ ΣΤΗΛΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΠΝΙΓΜΟ
Οι κακώσεις της σπονδυλικής στήλης και ιδιαίτερα της αυχενικής της μοίρας είναι πολύ συνηθισμένες στα θύματα του πνιγμού. Γι’ αυτό, κατά την αντιμετώπιση τους, πρέπει να παίρνονται όλα τα δυνατά μέτρα για την προστασία του νωτιαίου μυελού.
1. Θύματα με υποψία τέτοιας κάκωσης δεν μεταφέρονται έξω από το νερό, προτού τοποθετηθούν σε στερεή επιφάνεια. Μια σανίδα, που επιπλέει, είναι το καλύτερο μέσο γι’ αυτό το σκοπό.
2. Αν το θύμα επιπλέει με το πρόσωπο προς το νερό, γίνεται προσπάθεια αναστροφής τού με τις λιγότερες δυνατές κινήσεις.
α. Ευθειάζεται το κεφάλι με το σώμα.
β. Το ένα χέρι του αρωγού τοποθετείται στην πλάτη του θύματος με το βραχίονα πάνω από το κεφάλι του.
γ. Το άλλο χέρι του αρωγού τοποθετείται κάτω από το άνω άκρο του θύματος στο ύψος του ώμου.
δ. Στρέφεται το σώμα του θύματος σπρώχνοντας τον ώμο του, ενώ το χέρι του αρωγού, που είναι τοποθετημένο στην πλάτη, διατηρεί το κεφάλι του θύματος ευθειασμένο με το σώμα του.
3. Αφήνεται το θύμα να επιπλέει με τη μικρότερη δυνατή υποστήριξη από τον αρωγό, που φροντίζει για τη σωστή θέση του αυχένα.
4. Διατηρούνται ανοικτές οι αεροφόροι οδοί και γίνεται τεχνητή αναπνοή, αν χρειάζεται.
5. Τοποθετείται με προσοχή η σανίδα κάτω από το σώμα του θύματος και αφήνεται να επιπλεύσει. Στερεώνεται το θύμα πάνω στη σανίδα.
6. Σύρεται η σανίδα με το θύμα προς την ακτή αλλά δεν γίνεται προσπάθεια να βγει από το νερό, αν δεν υπάρχει η κατάλληλη βοήθεια.
7. Οι παραπάνω προσπάθειες παραβλέπονται, χωρίς ο αρωγός να αδιαφορεί για τους κινδύνους που διατρέχει ένα τέτοιο θύμα, αν αυτό αιμορραγεί σημαντικά ή αν η θερμοκρασία του νερού είναι πολύ χαμηλή.

ΔΙΑΣΩΣΗ ΠΝΙΓΟΜΕΝΟΥ ΘΥΜΑΤΟΣ
Ο αρωγός μπορεί να βοηθήσει ένα θύμα, που πνίγεται, ακόμη και όταν δεν μπορεί να το φτάσει κολυμπώντας.
1. Αν το θύμα βρίσκεται κοντά στην ακτή, ο αρωγός μπορεί να του πετάξει ένα αντικείμενο (πετσέτα, σχοινί, ξύλο κ.ά.), για να πιαστεί και να το τραβήξει προς τα έξω.
2. Αν το θύμα βρίσκεται μακριά από την ακτή, ο αρωγός μπαίνει μέσα στο νερό σε βάθος μικρότερο από το ύψος του σώματος του και σπρώχνει προς το θύμα κάποιο πλωτό αντικείμενο, από όπου αυτό θα μπορέσει να κρατηθεί, ώσπου να φτάσει κάποια βοήθεια.
3. Αν υπάρχει διαθέσιμη βάρκα, ο αρωγός πηγαίνει μ’ αυτή κοντά στο θύμα και το αφήνει να κρατηθεί πάνω της ή το φέρνει κοντά της απλώνοντας του το κουπί. Στη συνέχεια το θύμα, κρατώντας τη βάρκα, μεταφέρεται σιγά-σιγά στην ακτή. Αν το θύμα δεν μπορεί να κρατηθεί από τη βάρκα, ο αρωγός το τραβά μέσα σ’ αυτή, αφού πρώτα προσπαθήσει να εντοπίσει τις κακώσεις του, για να το κρατήσει ανάλογα.
4. Σε καμιά περίπτωση αρωγός, που δεν έχει εκπαιδευτεί ανάλογα, δεν προσπαθεί να διασώσει ένα θύμα, που πνίγεται, ή να δώσει πρώτες βοήθειες μέσα στο νερό.