Γράφει o:  Αλέξανδρος Ανδριανάκος

Ρευματικές παθήσεις είναι οι μη τραυματικές και μη χειρουργικές παθήσεις του μυοσκελετικού συστήματος, δηλ. των αρθρώσεων, τενόντων, μυών, οστών και σπονδυλικής στήλης. Ωστόσο, ορισμένες ρευματικές παθήσεις, όπως π.χ. οι αυτοάνοσες, προσβάλλουν και διάφορα άλλα όργανα, όπως π.χ. νεφρούς,δέρμα, μάτια, πνεύμονες, καρδιά κ.λπ.
Ποιες είναι οι ρευματικές παθήσεις;
Οι ρευματικές παθήσεις είναι πολλές, περίπου 200, και μπορεί να ταξινομηθούν σε 6 μεγάλες ομάδες:
1. Φλεγμονώδεις ρευματικές παθήσεις
Οι παθήσεις αυτές είναι οι σοβαρότερες ρευματικές παθήσεις και περιλαμβάνουν τέσσερις υποομάδες:
α) Αυτοάνοσες ρευματικές παθήσεις, π.χ. ρευματοειδής αρθρίτιδα,σύνδρομο Sjögren, συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, αγγειίτιδες, σκληρόδερμα κ.ά.

β) Οροαρνητικές σπονδυλαρθρίτιδες (αγκυλωτική σπονδυλαρθρίτιδα, ψωριασική αρθρίτιδα, αντιδραστική αρθρίτιδα κ.ά.)
γ) Κρυσταλλογενείς αρθρίτιδες (ουρική αρθρίτιδα κ.ά.)
2. Οστεοαρθρίτιδα
Η οστεοαρθρίτιδα χαρακτηρίζεται από φθορά του αρθρικού χόνδρου που καλύπτει την επιφάνεια των οστών μέσα στην άρθρωση και από υπερπλασία των οστών στα όρια της άρθρωσης. Έτσι δημιουργούνται οστικές προεξοχές, που λέγονται οστεόφυτα, αλλά ο κόσμος τις ξέρει ως «άλατα».
3. Οσφυαλγία – Ισχιαλγία
Οσφυαλγία είναι ο πόνος στη μέση και ισχιαλγία είναι η επέκταση του πόνου κατά μήκος του σκέλους με ή χωρίς μούδιασμα. Τα συχνότερα αίτια είναι οι μυοσυνδεσμικές βλάβες (που συνήθως έχουν σχέση με λανθασμένο τρόπο άρσης βάρους ή καθίσματος στην καρέκλα του γραφείου), η οστεοαρθρίτιδα της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης και η δισκοκήλη.

4. Αυχεναλγία – Αυχενικό Σύνδρομο
Αυχεναλγία είναι ο πόνος στον αυχένα και αυχενικό σύνδρομο είναι η επέκταση του πόνου προς την κεφαλή με ή χωρίς ζάλη, ή προς τον ώμο ή και κατά μήκος του άνω άκρου με ή χωρίς μούδιασμα. Τα αίτια τους είναι ανάλογα με εκείνα της οσφυαλγίας – ισχιαλγίας.
5. Παθήσεις εξωαρθρικού ρευματισμού
Οι παθήσεις αυτές αφορούν τα λεγόμενα περιαρθρικά μαλακά μόρια και περιλαμβάνουν περιαρθρίτιδες, τενοντοελυτρίτιδες, σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα, ινομυαλγία κ.ά.
6. Ομάδα των διαφόρων ρευματικών παθήσεων
Στην ομάδα αυτή περιλαμβάνονται διάφορες παθήσεις με κυριότερη την οστεοπόρωση.

Ποια είναι τα συμπτώματα των ρευματικών παθήσεων;
Τα συμπτώματα ποικίλλουν. Το κύριο όμως και κοινό σύμπτωμα τους, από το οποίο μπορεί να καταλάβει κανείς ότι μπορεί να έχει ρευματική πάθηση, είναι ο πόνος που ανάλογα με την πάθηση εντοπίζεται σε αρθρώσεις, τένοντες, μυς, μέση ή αυχένα.

Ποιο είναι το μέγεθος του προβλήματος των ρευματικών παθήσεων;
Σύμφωνα με τα ευρήματα πανελλήνιων ερευνών του Ελληνικού Ιδρύματος Ρευματολογίας οι ρευματικές παθήσεις αποτελούν ένα μέγιστο και πολυδιάστατο πρόβλημα, που δεν αφορά μόνο τους ασθενείς αλλά και το κοινωνικό σύνολο, διότι:
1) 2.500.000 Έλληνες υποφέρουν από κάποια ρευματική πάθηση.
2) Οι ρευματικές παθήσεις, σε σύγκριση με όλες τις άλλες ομάδες παθήσεων, αποτελούν τόσο στο σύνολο του γενικού πληθυσμού, όσο και στον εργαζόμενο πληθυσμό της χώρας μας, δηλαδή στα άτομα ηλικίας 19-65 ετών, το πιο συχνό αίτιο & ευθύνονται για το:
α) 50% της μακροχρόνιας λειτουργικής ανικανότητας (αναπηρικές συντάξεις κ.λπ.)
β) 30% των απουσιών από την εργασία σε καθημερινή βάση και
γ) 20% των ιατρικών επισκέψεων & της χρήσης φαρμάκων
3) Οι περισσότεροι ασθενείς με ρευματικές παθήσεις καθυστερούν πολύ να απευθυνθούν στους ειδικούς γιατρούς, δηλαδή τους ρευματολόγους. Για παράδειγμα, μόνο και το 19% των ασθενών με ρευματοειδή αρθρίτιδα και το 13% των ασθενών με οροαρνητικές σπονδυλαρθρίτιδες επισκέπτονται ρευματολόγους όταν εμφανίζεται η νόσος τους. Η καθυστέρηση αυτή έχει ως αποτέλεσμα, όπως έδειξε η έρευνα του Ιδρύματος, τη μη ορθή διάγνωση και τη μη εφαρμογή σωστής θεραπευτικής αντιμετώπισης και έτσι την πρόκληση:
Μη αναστρέψιμων βλαβών στις αρθρώσεις ή και σε άλλα όργανα
Σημαντικών κινητικών λειτουργικών διαταραχών ή και αναπηρίας
Τεράστιων δυσμενών επιπτώσεων, που αναφέρθηκαν παραπάνω.
4) Κύριο αίτιο της καθυστέρησης των ασθενών να επισκεφθούν ρευματολόγους είναι το χαμηλό επίπεδο ενημερότητας του γενικού πληθυσμού για τις ρευματικές παθήσεις , αφού π.χ.:
α) 87% των Ελλήνων δεν γνωρίζουν τι είναι οι ρευματικές παθήσεις
β) Επισκέπτονται ρευματολόγους μόνο 5,2% των ατόμων με πόνο στο γόνατο ή στον ώμο, 3,6% των ατόμων με πόνο στη μέση, 9,5% των ατόμων με πόνο στον αυχένα και 23% των ατόμων με πόνο σε 2 ή περισσότερες αρθρώσεις.

Υπάρχει πρόληψη για τις ρευματικές παθήσεις;
Η πρόληψη διακρίνεται σε πρωτογενή, δηλαδή λήψη και εφαρμογή μέτρων για παρεμπόδιση της εμφάνισης μιας πάθησης, και δευτερογενή, δηλαδή λήψη και εφαρμογή μέτρων για πλήρη καταστολή και ύφεση μιας πάθησης χωρίς να αφήνει υπολειμματικές βλάβες.
Πρωτογενής πρόληψη μπορεί να εφαρμοστεί σε ορισμένες ρευματικές παθήσεις που γνωρίζουμε τα αίτια τους ή τους παράγοντες κινδύνου που ευνοούν την εμφάνισή τους και είναι τροποποιήσιμοι. Κλασικό παράδειγμα είναι ο ρευματικός πυρετός που, χάρις στην έγκαιρη αντιμετώπιση των στρεπτοκοκκικών λοιμώξεων και τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, τείνει να εξαφανιστεί από τις ανεπτυγμένες χώρες. Άλλες ρευματικές παθήσεις στις οποίες μπορεί να εφαρμοστούν μέτρα πρωτογενούς πρόληψης είναι η οστεοπόρωση, η οστεοαρθρίτιδα του γόνατος και του ισχίου, ορισμένες παθήσεις που σχετίζονται με επαγγελματικές ή ερασιτεχνικές δραστηριότητες, όπως τενοντοελυτρίτιδες, ορογονοθυλακίτιδες, ενθεσοπάθειες, σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα, και η συχνότερη μορφή οσφυαλγίας που οφείλεται σε μυοσυνδεσμικές βλάβες, κ.ά.
Δευτερογενής πρόληψη μπορεί να εφαρμοστεί σε ορισμένες ρευματικές παθήσεις, όπως π.χ. οστεοπόρωση, ουρική αρθρίτιδα, ρευματοειδής αρθρίτιδα, αγκυλωτική σπονδυλαρθρίτιδα, ψωριασική αρθρίτιδα, αντιδραστική αρθρίτιδα, νεανική ιδιοπαθής αρθρίτιδα, συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, αγγειίτιδες κ.ά.. Απαραίτητη προϋπόθεση η έγκαιρη διάγνωση.

Υπάρχει θεραπεία για τις ρευματικές παθήσεις;
Σήμερα, χάρις στις προόδους της Ρευματολογίας, είναι εφικτό να επιτευχθούν:
αποτελεσματική θεραπευτική αντιμετώπιση αυτών των παθήσεων
δραστική μείωση των παραπάνω δυσμενών κοινωνικοοικονομικών τους επιπτώσεων
βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών
Σε κάθε ασθενή με ρευματική πάθηση μπορεί να επιτευχθεί βελτίωση τόσο του πόνου και των άλλων συμπτωμάτων όσο και της λειτουργικής ικανότητας, ενώ στους ασθενείς με σοβαρές ρευματικές παθήσεις, όπως είναι π.χ. η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η αγκυλωτική σπονδυλαρθρίτιδα, η ψωριασική αρθρίτιδα, η νεανική ιδιοπαθής αρθρίτιδα, ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, οι αγγειίτιδες κ.λπ., μπορεί να επιτευχθεί ύφεση ή σημαντική καταστολή των κλινικών τους εκδηλώσεων και αναστολή της εξέλιξής τους.
Πρέπει να τονιστεί ότι η επίτευξη ύφεσης μιας ρευματικής πάθησης ισοδυναμεί πρακτικά με ίαση, αφού η πάθηση έχει πια σταματήσει, δεν προκαλεί πόνο ή κινητικές λειτουργικές διαταραχές και δεν απειλεί την δομική ή/και λειτουργική ακεραιότητα των αρθρώσεων ή άλλων οργάνων.
Η εισαγωγή, τα τελευταία χρόνια, των βιολογικών παραγόντων στη θεραπευτική αντιμετώπιση των παραπάνω παθήσεων αποτελεί τη σημαντικότερη μέχρι σήμερα θεραπευτική εξέλιξη στη Ρευματολογία και συνέβαλε καθοριστικά στη δυνατότητα επίτευξης ύφεσης αυτών των σοβαρών παθήσεων. Οι βιολογικοί παράγοντες είναι φάρμακα που εξουδετερώνοντας είτε ορισμένα κύτταρα είτε τις λεγόμενες κυτταροκίνες, που παράγονται από κύτταρα και παίζουν κεντρικό ρόλο στην παθογένεια αυτών των παθήσεων, μπορεί να οδηγήσουν στην επίτευξη ύφεσης.

Απαραίτητες προϋποθέσεις, όπως έδειξε η πανελλήνια έρευνα του Ελληνικού Ιδρύματος Ρευματολογίας, για να είναι αποτελεσματική η θεραπευτική αντιμετώπιση των ρευματικών παθήσεων είναι: η έγκαιρη διάγνωση και η πρώιμη και ορθή θεραπευτική παρέμβαση. Για την εξασφάλισή τους απαιτείται ενημέρωση του κοινού για τις ρευματικές παθήσεις.

Προς την κατεύθυνση αυτή το Ελληνικό Ίδρυμα Ρευματολογίας έχει, μεταξύ άλλων δραστηριοτήτων, καταρτίσει και υλοποιεί από το Σεπτέμβριο 2009 πρόγραμμα Ημερίδων Ενημέρωσης του Κοινού για τις ρευματικές παθήσεις. Οι Ημερίδες αυτές πραγματοποιούνται στις πρωτεύουσες των Νομών και σε άλλες μεγάλες πόλεις της χώρας και οργανώνονται σε συνεργασία με τους κατά τόπους Δήμους και τους Ιατρικούς Συλλόγους.