Γράφει o:  Αθανάσιος Μπούρας

Το βρογχικό άσθμα και η αλλεργική ρινίτιδα (ΑΡ) έχουν τις τελευταίες δεκαετίες αυξηθεί δραματικά τόσο στην χώρα μας όσο και διεθνώς. Η συχνότητα στη πατρίδα μας φθάνει και ξεπερνάει το 10% του πληθυσμού. Στην Ελλάδα εμφανίζονται κυρίως την άνοιξη από Μάρτιο μέχρι Ιούνιο ή Ιούλιο και στις αρχές του Φθινοπώρου.

Στα τυπικά συμπτώματα της (ΑΡ) είναι η ρινική συμφόρηση, ή απόφραξη, η καταρροή, παροξυσμικό φτέρνισμα και φαγούρα στη μύτη, τον φάρυγγα και τον ουρανίσκο. Συχνές προσπάθειες να καθαρίσουμε τον φάρυγγα, βραχνάδα ή και Eπιπεφυκίτιδαστα μάτια. Τα ενοχλήματα μπορεί να είναι ελαφρά πλην όμως ενοχλητικά ή και σοβαρά που να εμποδίζουν τις καθημερινές μας δραστηριότητες και να μας θέτουν σε κίνδυνο όταν οδηγούμε.

Μπορεί να εξελιχθεί σε χρόνια ρινίτιδα όλο το χρόνο και να επιπλακεί με βρογχικό άσθμα. Επίσης δυνατόν να παρατηρηθούν συχνές λοιμώξεις των ανωτέρων αναπνευστικών οδών, ωτίτιδες και παραρρινοκολπίτιδες (ιγμορίτιδες).

Υπάρχουν σήμερα αποτελεσματικές θεραπείες και φάρμακα. Η καλύτερη όμως θεραπεία είναι η πρόληψη που βοηθά σημαντικά. Ο κάθε ασθενής σε συνεργασία με τον γιατρό του ή τους ειδικούς γιατρούς, μπορούν να εντοπίσουν τα κυριότερα αλλεργιογόνα στα οποία ο ασθενής έχει αλλεργία και να προσπαθήσει να τα αποφύγει.

Τα κυριότερα αλλεργιογόνα φυτά είναι:
Τα δέντρα όπως η έλκα, τα πεύκα ή λεύκα. Επίσης οι θάμνοι π.χ το λιγούστρο, τα δημητριακά, τα αγρωστώδη (φυτά των αγρών) και τα διάφορα ζιζάνια, όπως το περδικάκι το οποίο φύεται σε πολλά μέρη της χώρας και είναι το πιο συχνό αλλεργιογόνο της Ελληνικής υπαίθρου. Το κάθε περδικάκι σε κάθε εποχή παράγει περίπου 1 εκ. γύρεις. Η γύρη της έλκας μπορεί να ταξιδέψει μέχρι 160 χλμ. και το Πεύκο μερικές εκατοντάδες μέτρα.
Στα ευαισθητοποιημένα άτομα για την πυροδότηση των αλλεργικών συμπτωμάτων απαιτούνται περίπου 100 γύρεις. Η ανθοφορία του ξεκινάει τον Φεβρουάριο (π.χ. Κυπαρίσσι) φτάνει στο ζενίθ τον Απρίλιο – Μάιο (Περδικάκι, Ελιά) και σταδιακά τελειώνει στις αρχές του Καλοκαιριού.

Χρήσιμες συμβουλές αποφυγής γύρεων
1. Ορισμένες γύρεις είναι μεγάλες και βαριές (π.χ. του Πεύκου) και για να δράσουν πρέπει τα δέντρα να είναι δίπλα στον ασθενή. Αποφύγετε να περνάτε κάτω από τα πεύκα.
2. Μην απλώνετε τα ρούχα πρίν τις 10 το πρωί και να τα έχετε μαζέψει πρίν τις 6 το απόγευμα γιατί όταν τα στρώματα του αέρα αρχίσουν να ψύχονται, οι γύρεις κατεβαίνουν πρός την επιφάνεια της γης και μπορεί να κολλήσουν στα καθαρά ρούχα.
3. Μην κυκλοφορείτε έξω όταν φυσάει ο αέρας.
4. Κατά την διάρκεια της ημέρας τα παράθυρα πρέπει να είναι κλειστά. Η σωστή χρήση των κλιματιστικών και ανεμιστήρων τους ζεστούς μήνες βοηθάει.
5. Όταν οδηγούμε αυτοκίνητο τα παράθυρα να είναι κλειστά με ανοικτό το κλιματιστικό και η εσωτερική ανακύκλωση του αέρα.
6. Οι οδηγοί με δίκυκλα να έχουν κατεβασμένο το τζάμι του κράνους.
7. Αποφύγετε τις εκδρομές στην εξοχή κατά την περίοδο της ανθοφορίας των φυτών στα οποία έχετε αλλεργία.
8. Όταν ασχολείσθε με κηπουρικές εργασίες να χρησιμοποιείτε ειδική μάσκα. Οι εργασίες στον κήπο ιδίως στην εποχή της ανθοφορίας να γίνονται με προφυλάξεις και τις σωστές ώρες.
9. Να διατηρείτε τον κήπο σας καθαρό από ζιζάνια και άλλα παράσιτα που παράγουν μεγάλες συγκεντρώσεις γύρεων. Οι ασθενείς που ζούν σε σπίτια με κήπους έχουν μεγαλύτερα προβλήματα από εκείνους που ζούν σε διαμερίσματα.
10. Προσοχή στα φυτά που είναι ιδιαίτερα αλλεργιογόνα όπως το γκαζόν (π.χ. πικοιλία berunda) και στα προαναφερθέντα δέντρα.
11. Σε αντίθεση από την επικρατούσα άποψη, τα φυτά που παράγουν μεγάλα άνθη με έντονα χρώματα, όπως οι Μανώλιες, οι Τριανταφυλλιές, Ντάλιες κ.λπ. δεν είναι αλλεργιογόνα γιατί η διακίνηση των γύρεων γίνεται με την βοήθεια των εντόμων και όχι των ανέμων.
12. Σε ασθενείς με αλλεργίες του αναπνευστικού συνιστώνται στον κήπο τους να βάζουν παχύφυτα, πασχαλιές, αθάνατα και άλλα φυτά.
Άσθμα
Το άσθμα αποτελεί την συχνότερη χρόνια πάθηση των παιδιών, και ένα από τα συχνά νοσήματα στους ενήλικες.
Υπολογίζεται ότι στην χώρα μας περίπου το 1 στα 10 παιδιά έχει άσθμα. Επίσης, 5 – 10% των ενηλίκων υποφέρουν από βρογχικό άσθμα ή αλλεργικές παθήσεις. Το άσθμα είναι συχνότερο στα παιδιά, αλλά μπορεί να εμφανιστεί και σε οποιαδήποτε ηλικία.
Τα τελευταία χρόνια, έχει διαπιστωθεί ότι υπάρχει σημαντική και πολύ επικίνδυνη αύξηση του άσθματος, συγκριτικά με το παρελθόν. Η αύξηση αυτή, μάλλον πρέπει να οφείλετε σε παράγοντες που έχουν σχέση με το περιβάλλον (ατμοσφαιρική ρίπανση, κάπνισμα, μοντέρνος τρόπος ζωής κ.λπ).
Το εξωτερικό περιβάλλον

Ενωούμε την ατμόσφαιρα στην περιοχή και στην πόλη που ζούμε. Αν και δεν υπάρχει πλήρης ομοφωνία των ερευνιτών, στις περισσότερες μελέτες βρέθηκε ότι, η ατμοσφαιρική ρύπανση, αυξάνει την συχνότητα της αλλεργικής ρινίτιδας και του βρογχικού άσθματος. Αυτό συμβαίνει λόγω συνδιασμένης δράσης των καυσαερίων και των αλλεργιογόνων, γιαυτό και το άσθμα είναι πιο συχνό σε μεγάλες βιομηχανικές πόλεις.
Τα κυριότερα αίτια για την ρύπανση αυτή είναι τα προϊόντα της βιομηχανίας ή βιομηχανικό νέφος (σύμπλοκα του SO2) και το φωτομηχανικό νέφος (κυρίως το όζων και οξείδια αζώτου).
Το θέμα είναι πιο πολύπλοκο διότι υπάρχει αλληλοεπίδραση μεταξύ των ρύπων της ατμόσφαιρας και των αλλεργιογόνων των εσωτερικών χώρων.

Ενδο – οικιακή ρύπανση
Σαν εσωτερικό περιβάλλον εκτός από την κατοικία εννοούμε και τους χώρους εργασίας μας.
Τα παιδιά παιρνούν το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου τους μέσα στο σπίτι, και γιαυτό δίνουμε ιδιαίτερη σημασία στους ρύπους κατά την παραμονή τους στο σπίτι. Κυρία αιτία ρύπανσης, θεωρείται το κάπνισμα. Το δυσάρεστο γεγονός ότι στην Ελλάδα, περισσότερα από 7 στα 10 παιδιά είναι παθητικοί καπνιστές, επιβάλει μια μεγάλη εκστρατεία ενημέρωσης για την ζημιογόνο και ασθμοτογόνο δράση του καπνίσματος. Άλλοι ενδοοικιακοί παράγοντες που παίζουν ρόλο είναι το είδος θέρμανσης και οργανικές ή ανόργανες εισπνεόμενες ουσίες.
Μια άλλη κατηγορία αλλεργιογόνων μέσα στο σπίτι είναι οι Μύκητες, οι οποίοι αναπτύσσονται εκεί όπου υπάρχει ζέστη, υγρασία, και κακός αερισμός (μούχλα).
Εδώ χρειάζεται μεγάλη προσοχή στα συστήματα θέρμανσης, ύγρανσης του αέρος και κλιματισμού.
Τα κατοικίδια ζώα αποτελούν και αυτά μια συχνή αιτία αλλεργιογόνου, με ποιό συχνό την γάτα. Το βασικό αλλεργιογόνο της, προέρχεται από τις τρίχες και το δέρμα της, που αιωρείται εύκολα στον αέρα του σπιτιού, ακόμη κι αν η γάτα έχει απομακρυνθεί για πολλές μέρες. Ο σκύλος προκαλεί αλλεργίες (από το τριχωμά του) όχι όμψς τόσο συχνά.

Τέλος σε λίγες περιπτώσεις, υπάρχει και αλλεργία από αλλεργιογόνα της κατσαρίδας.

Μέτρα μείωσης της έκθεσης σε γάτα και σκύλο
1. Απομάκρυνση του ζώου από το σπίτι. Αν αυτό δεν μπορεί να γίνει, τότε κρατήστε το έξω από τα υπνοδωμάτια και κυρίως τους χώρους.
2. Τακτικό πλύσιμο του ζώου, 2 φορές την εβδομάδα.
3. Εφαρμόστε τα γενικά μέτρα για τα ακάρεα της σκόνης.

Τα ακάρεα της οικιακής σκόνης
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναγνωρίζει την αλλεργία στα ακάρεα ως ένα σημαντικό πρόβλημα με μεγάλη νοσηρότητα και τεράστιο οικονομικό κόστος. Υπολογίζεται ότι 5–30% του γενικού πληθυσμού είναι ευαισθητοποιημένο στα ακάρεα της οικιακής σκόνης.
Σε αρκετές περιοχές το 85% των ασθματικών ασθενών εμφανίζουν αλλεργία στα ακάρεα. Έτσι, τα αλλεργικά άτομα που δεν γνωρίζουν ή δεν υποπτεύονται ότι πολλά από τα συμπτώματα τους οφείλονται στην ευαισθητοποίηση στα ακάρεα, καθίστανται χρόνιοι ασθενείς, λαμβάνουν συνέχεια φάρμακα με ανυπολόγιστη ζημιά στην υγεία τους και στην εθνική οικονομία. Εδώ εμείς οι γιατροί μπορούμε να προσφέρουμε μεγάλη βοήθειακαι να μειώσουμε πάρα πολύ τα συμπτώματα των ασθενών αυτών.
Τα ακάρεα (αόριστοι μικροοργανισμοί με 8 πόδια, που τα περιττώματα τους όταν τα εισπνέουμε, προκαλούν αλλεργική ρινίτιδα, ή και βρογχικό άσθμα) αποτελούν πολύ βασικό αίτιο της αλλεργίας στη σκόνη του σπιτιού.

Τα ακάρεα τρέφονται με την πυτιρίδα του ανθρώπου, και αναπτύσσονται εκεί όπου υπάρχει υγρασία. Εκτιμάται ότι υπάρχουν 5.000 έως 15.000 ακάρεα ανά τετραγωνικό εκατοστό στρώματος. Τα ακάρεα ζούν μέσα στα μαξιλάρια, τα στρώματα, τα χαλιά και τις μοκέτες, ή στα παιδικά παιχνίδια, π.χ. αρκουδάκια.
Τα συμπτώματα από τα ακάρεα διαρκούν καθ’ όλο το έτος, κυρίως όμως τους χειμερινούς μήνες. Επομένως η διάγνωση της ευαισθητοποίησης στα ακάρεα, γίνεται με το καλό ιστορικό, που περιλαμβάνει λεπτομέρειες για τους χώρους του σπιτιού, καθώς και τα κατάλληλα αλλεργικά tests.
Η σωστή διάγνωση θα δώσει λύση, γιατί μπορούμε να εφαρμόσουμε κάποια μέτρα μέσα στο περιβάλλον του σπιτιού μας και όπου χρειάζεται να γίνει ανοσοθεραπεία.
Προστασία από τα ακάρεα της οικιακής σκόνης
Πάντα ξεσκόνισμα με υγρό πανί.
Όχι φαγητά στο κρεβάτι.
Διατήρηση υγρασίας στο σπίτι, σε επίπεδα κάτωτου 40 %.
Τακτικός αερισμός υπνοδωματίου.
Αλλαγή στρώματος αν είναι ηλικίας άνω των 5 ετών.
Χρήση ειδικών ακαρεοκτόνων για το στώμα και τα χαλιά σε μορφή αφρού, αεροζόλ ή υγρής σκόνης.
Χρήση ειδικού ακαρεοκτόνου για πλύσιμο στο πλυντήριο.
Χρήση ειδικών θηκών για τα στρώματα, τα μαξιλάρια, τα παπλώματα, που δεν επιτρέπουν την δίοδο των περιττομάτων των ακάρεων.
Χρήση ηλεκτρονικών σκουπών με ειδικά φίλτρα, τύπου HEPA, που παγιδεύουν τα ακάρεα και τα περιττώματα τους.
Αποφυγή εισόδου κατοικιδίων ζώων στα υπνοδωμάτια.
Πλύσιμο κλινοσκεπασμάτων στο πλυντήριο σε θερμοκρασία άνω των 60ο C.
Όσα ρούχα δεν μπορούν να πλυθούν στο πλυντήριο, στέλνονται για στεγνό καθάρισμα.
Απομάκρυνση γεμιστών παιχνιδιών από το κρεβάτι του παιδιού, π.χ. αρκουδάκια.
Απομάκρυνση μόνιμων μακετών ή χαλιών και αντικατάσταση με ξύλινο δάπεδο.
Απομάκρυνση πουπουλένιων μαξιλαριών και παπλωμάτων (μπορεί να αναπτυχθούν μύκητες που χρησιμεύουν ως τροφή για τα ακάρεα).
Αντικατάσταση των υφασμάτινων επίπλων με δερμάτινα.

ΑΛΛΕΡΓΙΟΓΟΝΑ ΦΥΤΑ
Ο ασθενής που είναι ευαισθητοποιημένος σε γύρεις και ζει σε σπίτι με κήπο αντιμετωπίζει ιδιαίτερα προβλήματα σε σύγκριση με εκείνον που ζει σε διαμέρισμα στο κέντρο της πόλης.
Οι κηπουρικές εργασίες εμφανίζουν ιδιαίτερη «επικινδυνότητα» κατά την περίοδο της ανθοφορίας και η ενασχόληση με τις εργασίες του κήπου πρέπει να γίνεται με ιδιαίτερες προφυλάξεις.
Έτσι ο αλλεργικός ασθενής πρέπει να χρησιμοποιεί ειδική μάσκα επαγγελματικού τύπου και να εργάζεται στον κήπο μετά τις 10:00 μέχρι τις 18:00 (ώρες που οι γύρεις «ανεβαίνουν» και «κατεβαίνουν» στην ατμόσφαιρα με την κίνηση του αέρα). Μπορεί επίσης να εξοντώσει τα ζιζάνια (και το περδικάκι) με την βοήθεια ειδικών ζιζανιοκτονων.

Οι γύρεις ταξιδεύουν πολλά χιλιόμετρα από τον τόπο παραγωγής τους και δεν είναι δυνατόν να αποφευχθούν. Όμως η ελαχιστοποίηση της έκθεσης είναι κάτι εφικτό. Φυτά που είναι ιδιαίτερα αλλεργιογόνα, είναι το γκαζόν (π.χ. ποικιλία Bermuda), η λεύκα, το κυπαρίσσι (και η ποικιλίες του), το πεύκο, ο ευκάλυπτος, τα λυγούστρα, ο πλάτανος, η ελιά και άλλα.
Ορισμένα από τα φυτά έχουν παρόμοια σύσταση γύρεων με αποτέλεσμα ο ασθενής να εκδηλώνει συμπτώματα όταν το φυτό το οποίο γνωρίζει ότι έχει αυαισθητοποιηθεί απουσιάζει από το περιβάλλον του. Παράδειγμα είναι η σχέση της ελιάς και των λυγούστρων.
Σε ασθενή με την κοινή άποψη τα φυτά που παράγουν μεγάλα άνθη με έντονα χρώματα όπως οι τριανταφυλλιές, οι μανώλιες, οι ντάλιες κ.α., δεν είναι αλλεργιογόνα γιατί η διακίνηση των γύρεων γίνεται με την βοήθεια των εντόμων και όχι του ανέμου.
Φυτά ιδιαίτερα συνηστώμενα για τους ασθενείς με αναπνευστική αλλεργία είναι οι κάκτοι, τα παχύφυτα, τα αθάνατα, η πασχαλιές και άλλα.

Τα κυριότερα αλλεργιογόνα φυτά είναι δέντρα (π.χ. ελιά, πεύκο, λεύκα), θάμνοι (π.χ. λιγούστρο), αγρωστώδη (φυτά του αγρού), δημητριακά και ζιζάνια (π.χ. περδικάκι). Τα φυτά πρέπει να παράγουν μεγάλες ποσότητες μικρών γύρεων και να φύονται σε μεγάλες εκτάσεις για ικανό χρονικό διάστημα. Η γύρη της ελιάς μπορεί να ταξιδέψει περί τα 160 χλμ. από τον τόπο παραγωγής της, το πεύκο μερικές εκατοντάδες μέτρα ενώ το κάθε περδικάκι παράγει ανά εποχή περί το 1.000.000 γύρεις. Απαιτούνται περίπου 100 γύρεις για την πυροδότηση των συμπτωμάτων στα ευαισθητοποιημένα άτομα. Η ανθοφορία τους ξεκινά τον Φεβρουάριο (κυπαρίσσι), καρυφώνεται τον Απρίλιο-Μάιο (ελιά, περδικάκι) και τελειώνει σταδιακά στις αρχές του καλοκαιριού.
Επικοινωνήστε με τον γιατρό σας για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα μέτρα αντιμετώπισης αλλεργιογόνων φυτών.

ΑΠΟΦΥΓΗ ΓΥΡΕΩΝ
Η πλήρης αποφυγή των γύρεων είναι σχεδόν αδύνατη.
Ορισμένες γύρεις είναι μεγάλες και βαριές (π.χ. του πεύκου) και για να δράσουν πρέπει τα δέντρα να είναι δίπλα στο σπίτι του ασθενή: Αποφύγετε να περνάτε κάτω από τα δέντρα αυτά.
Τα παράθυρα πρέπει να είναι κλειστά κατά την διάρκεια της ημέρας.
Η χρήση κλιματιστικών βοηθά ιδίως κατά τους ζεστούς μήνες του χρόνου.
Όταν οδηγείτε αυτοκίνητο τα παράθυρα πρέπει να είναι κλειστά, το κλιματιστικό ανοικτό όπως και η εσωτερική ανακοίκλωση του αέρα.

Οδηγείτε δίκυκλο με το τζάμι του κράνους κατεβασμένο.
Μην απλώνετε ρούχα πριν τις 10:00 και να έχετε μαζέψει πριν τις 18:00 το απόγευμα όταν οι αέριες μάζες αρχίζουν να ψύχονται και οι γύρεις κατεβαίνουν προς την επιφάνεια της γης (άρα μπορούν να κολλήσουν πάνω στα καθαρά ρούχα).
Αποφύγετε τις εκδρομές στη φύση κατά την περίοδο ανθοφορίας των φυτών στα οποία έχετε ευαισθητοποιηθεί.
Μην κυκλοφορείτε έξω ότων φυσάει. Η καλύτερη περίοδος είναι μετά από έντονη βροχή, όταν οι γύρεις έχουν ακουμπήσει στο έδαφος.
Προσπαθείστε να διατηρείτε τον κήπο σας καθαρό από ζιζάνια και άλλα παράσιτα που παράγουν μεγάλες ποσότητες γύρεων.
Χρησιμοποιείτε ειδική μάσκα όταν πρέπει να ασχοληθείτε με κηπουρικές εργασίες.
Επικοινωνήστε με τον γιατρό σας για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα μέτρα καταπολέμισης των γύρεων του περιβάλλοντως.