Γράφουν οι: Αθανάσιος I. Δημόπουλος , Παντελής Σκάρλος
Παλαιότερα, εν απουσία της χορήγησης ακτινοθεραπείας, λόγω της αποκλειστικής εφαρμογής της ριζικής μαστεκτομής, οι χειρουργικές τεχνικές ήταν ακρωτηριαστικές για ασθενείς ακόμα και σε αρχικά στάδια της νόσου. Σήμερα, πλέον, οι συντηρητικότερες χειρουργικές επιλογές με διατήρηση του μαστού (τεταρτεκτομή, ογκεκτομή) συνδυάζονται με την ακτινοθεραπεία με ισάξια αποτελέσματα και αντικαθιστούν τις παλαιότερες ριζικές επεμβάσεις. Η μετεγχειρητική ακτινοβόληση στον καρκίνο του μαστού αποτελεί μια αποτελεσματική θεραπεία η οποία είναι αναγκαία για να καταστραφούν καρκινικά κύτταρα που πιθανόν έχουν απομείνει μετά την χειρουργική αφαίρεση του όγκου.
Η συνδυασμένη θεραπεία (χειρουργική επέμβαση και ακτινοθεραπεία) επιτρέπει στο 70-80% των ασθενών να είναι υποψήφιες για την διατήρηση του οργάνου, ενώ με τον τρόπο αυτό τα ποσοστά της τοπικής επανεμφάνισης του όγκου (εμφάνιση τοπικής υποτροπής), μπορούν να μειωθούν σε επίπεδα αρκετά κάτω του 5%.
Παρά τους αρχικούς φόβους των ασθενών, η ακτινοθεραπεία όταν εκτελείται σε σύγχρονα κέντρα, με μοντέρνες τεχνικές, από εξειδικευμένους επιστήμονες είναι εύκολα ανεκτή και δεν συνδέεται με σημαντικές παρενέργειες. Για την εξωτερική ακτινοβόληση του μαστού, έχουν ενταχθεί οι υπερσύγχρονες τεχνικές εξωτερικής ακτινοθεραπείας IMRT (Intensity Modulated Radiaton Thempy – Διαμορφούμενης Έντασης Δέσμης Ακτινοθεραπεία) και IGRT (lmage Guided Radiaton Therapy – Απεικονιστικά Καθοδηγούμενη Ακτινοθεραπεία).
Η IMRT, συγκρινόμενη με τις κλασικές μεθόδους ακτινοθεραπείας, αποτελεί την πιο εξελιγμένη μορφή εξωτερικής ακτινοθεραπείας που εφαρμόζεται ευρέως στη κλινική πράξη. Η μέθοδος αυτή, χρησιμοποιώντας ιδιαίτερες τεχνικές (υποδιαίρεση των μεγάλων πεδίων ακτινοβολίας σε μικρότερα διαφορετικής έντασης), βελτιστοποιεί την κατανομή της ακτινοβολίας στο σώμα της ασθενούς. Η ακρίβεια χορήγησης (στόχευσης) της ακτινοβολίας αυξάνεται σημαντικά. Παραστατικά θα λέγαμε πως πρόκειται για τη γλυπτική της ακτινοθεραπείας, καθώς το σχήμα στην περιοχή στόχο που θα ακτινοβοληθεί μπορεί να προκαθοριστεί με πολύ μεγάλη λεπτομέρεια. Ένα επιπλέον όπλο ελέγχου στα χέρια του ειδικού που παρέχει η IMRT στον ακτινοθεραπευτή ογκολόγο είναι η χρήση ειδικών παραμέτρων (ιστογραμμάτων δόσης/όγκου). Το όπλο αυτό επιτρέπει την άμεση πρόβλεψη του θεραπευτικού αποτελέσματος και την προστασία των υγειών οργάνων (πνεύμονα και καρδιάς), ενώ ταυτόχρονα επιτρέπει την μείωση της επιβάρυνσης του δέρματος, οδηγώντας σε σημαντική βελτίωση του αισθητικού αποτελέσματος.
Μονόδρομο, λόγω της υπεροχής της, αποτελεί πολλές φορές η επιλογή της IMRT σε ασθενείς με όγκους που εντοπίζονται στον αριστερό μαστό γιατί με αυτόν τον τρόπο μειώνεται η ακτινοβόληση της καρδιάς, σε ασθενείς που φέρουν βηματοδότες, σε ασθενείς με ανατομικές ιδιομορφίες του θωρακικού τοιχώματος και όταν πρέπει να ακτινοβοληθούν οι λεμφαδενικές περιοχές κοντά στον μαστό. Το ίδιο ισχύει για ασθενείς με ιστορικό μυοκαρδιοπάθειας ή πνευμονοπάθειας με περιορισμένες πνευμονικές εφεδρείες.
Η ακτινοθεραπεία του θωρακικού τοιχώματος και/ή του υπερκλείδιου βόθρου μετά από μαστεκτομή είναι αναγκαία σε επιλεγμένες ασθενείς. Ειδικά για αυτές τις ασθενείς η χρήση της ΙΜRΤ είναι πλεονεκτική γιατί οδηγεί σε πιο ακριβή ακτινοβόληση. Η ακριβής όμως στόχευση και καταστροφή των καρκινικών κυττάρων δεν είναι το μόνο κέρδος που συνδέεται με τη χρήση της IMRT καθώς με την τεχνική αυτή μειώνονται σημαντικά οι παρενέργειες της ακτινοθεραπείας. Δύο μεγάλες επιστημονικές μελέτες, μία καναδική και μία αγγλική, οι οποίες συνέκριναν την IMRT, με παλαιότερες τεχνικές ακτινοθεραπείας, απέδειξαν τη σαφή ανωτερότητα της IMRT, όσον αφορά τις οξείες και απώτερες παρενέργειες αντίστοιχα. Με τον όρο οξείες παρενέργειες αναφερόμαστε κυρίως στις πιθανές δερματίτιδες που εμφανίζονται κατά τη διάρκεια της ακτινοθεραπείας, ενώ με τον όρο απώτερες παρενέργειες στο αισθητικό αποτέλεσμα για το μαστό, το οποίο μπορεί να διαταραχθεί ακόμα και πολύ καιρό μετά το τέλος της θεραπείας.
Ιδιαίτερα πλεονεκτήματα προσφέρει η χρήση της IMRT για μία συγκεκριμένη ομάδα ασθενών που πρέπει να υποβάλλονται σε ακτινοθεραπεία μετά από μαστεκτομή και χειρουργική αποκατάσταση του μαστού. Στις γυναίκες αυτές η IMRT μειώνει σημαντικά την πιθανότητα δημιουργίας ινώδους κάψας και συρρίκνωση της ίδιας. Επίσης η κλινική εμπειρία δείχνει ότι στις ασθενείς αυτές, στις οποίες συνήθως τοποθετείται παροδικά πριν από την τελική αποκατάσταση ένας εν μέρει μαγνητικός ιστικός διατατήρας επιτυγχάνεται καλύτερη ομοιογένεια της δόσης. Το μεταλλικό μαγνητικό εξάρτημα του διατατήρα απορροφά περισσότερη δόση ακτινοβολίας από τους υποκείμενους ιστούς, με αποτέλεσμα ο ιστός όπισθεν του μετάλλου να μη λαμβάνει την απαραίτητη δόση ακτινοβολίας. Με την IMRT η ανακρίβεια αυτή μπορεί να διορθωθεί.
Η απεικονιστικά καθοδηγούμενη ακτινοθεραπεία (Image-Guided RadioTherapy-IGRT) είναι η συχνή χρήση εικόνων μέσα στο δωμάτιο θεραπείας, προκειμένου να διορθωθούν ανακρίβειες κατά τη χορήγηση της ακτινοθεραπείας.
Εξελιγμένοι γραμμικοί επιταχυντές με ενσωματωμένους αξονικούς τομογράφους (Cone beam CT), επιτρέπουν την χορήγηση τρισδιάστατης απεικονιστικά καθοδηγούμενης ακτινοθεραπείας με χρήση απεικόνισης στο δωμάτιο θεραπείας (3D Image-Guided Radiotherapy within Room Imaging).
Η αξονική τομογραφία λαμβάνεται ενώ ο ασθενής βρίσκεται σε θέση θεραπείας, πριν από την διεξαγωγή της. Στη συνέχεια, οι εικόνες που λαμβάνονται τοποθετούνται ηλεκτρονικά πάνω στις εικόνες της αξονικής τομογραφίας που χρησιμοποιήθηκε για το σχεδίασμα της θεραπείας. Οι αποκλίσεις που οφείλονται σε αλλαγές στη θέση του ασθενούς και της θέσης των οργάνων, καθορίζονται. Οι αποκλείσεις, αυτές αντισταθμίζονται με τηλεκατευθυνόμενη (από το χειριστήριο) αλλαγή των συντεταγμένων του κρεβατιού του ασθενούς με ρομποτικούς μηχανισμούς, οπότε ο όγκος-στόχος επαναφέρεται στην περιοχή που πρέπει να ακτινοβοληθεί. Καθίσταται εφικτή δηλαδή η χορήγηση τετραδιάστατης απεικονιστικά καθοδοδηγούμενης ακτινοθεραπείας, αφού αντισταθμίζονται και οι μεταβολές στον χρόνο (4D Image-Guided Radiotherapy-IGRT).
To «Metropolitan Hospital», προκειμένου να εκμεταλλευθεί το σύνολο της δυναμικής της σύγχρονης ακτινοθεραπείας για τις ασθενείς με καρκίνο του μαστού, με απώτερο στόχο την βελτίωση της θεραπευτικής έκβασης με την προστασία των υγιών οργάνων (πνεύμονες, καρδιά) και του δέρματος, εφαρμόζει συστηματικά τις τεχνικές «IMRT/IGRT» σε μεγάλο αριθμό ασθενών. Η ποιότητα κατά τη διεξαγωγή της ακτινοθεραπείας εξασφαλίζεται από την σύγχρονη τεχνολογία που παρέχει το νοσοκομείο και εκτελείται από τους εξειδικευμένους ακτινοθεραπευτές ογκολόγους του νοσοκομείου.
